Οι υψηλές τιμές της ενέργειας στην Ευρώπη προκάλεσαν εκκλήσεις για μεταρρυθμίσεις και έντονες συζητήσεις σχετικά με το εάν απαιτείται μεταρρύθμιση, μετάβαση ή πλήρης αναμόρφωση και σε τι πρέπει να εστιάσει η Επιτροπή.Ο Simon Göss σε άρθρο του που δημοσιεύεται στο energypost επισημαίνει ότι η πρόκληση είναι πώς θα ενσωματωθούν τα πιο μακροπρόθεσμα μέσα στη βραχυπρόθεσμη αγορά, έτσι ώστε να παρέχονται αποδεκτές τιμές για όλους.

Μεταρρύθμιση του σχεδιασμού της αγοράς σε περιόδους κρίσεων

Με το φυσικό αέριο και άλλα commodities να βρίσκονται σε επίπεδα τιμών ρεκόρ το 2022, προκαλώντας εκρήξεις στη χονδρική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, οι αρχές λειτουργίας της ενεργειακής αγοράς της ΕΕ έχουν συζητηθεί ευρέως. Τα βασικά θέματα της μεταρρύθμισης περιστρέφονται γύρω από το πώς θα εξαρτηθούν λιγότερο οι λογαριασμοί ηλεκτρικής ενέργειας από τις βραχυπρόθεσμες τιμές των ορυκτών καυσίμων, πώς θα προωθηθούν οι επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές και πώς θα βελτιωθούν οι συνθήκες ευελιξίας.

Οι υψηλές τιμές ηλεκτρικής ενέργειας απαιτούν μεταρρυθμίσεις

Η αγορά ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ χρειάζεται είτε μια μικρή μεταρρύθμιση, μια μετάβαση ή μια πλήρη αναμόρφωση, ανάλογα με το ζητούμενο. Προκειμένου να τεκμηριωθούν οι επιλογές και να επιτραπεί η συμμετοχή της βιομηχανίας, των ενώσεων και του κοινού γενικότερα, η Κομισιόν ξεκίνησε τη δημόσια διαβούλευση ως μέρος της μεταρρύθμισης της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας στις 23 Ιανουαρίου 2023. Η διαβούλευση διήρκησε έως τις 13 Φεβρουαρίου και η Επιτροπή παρουσίασε τις προτάσεις για την μεταρρύθμιση εντός του Μαρτίου. Όλα αυτά εγείρουν το ερώτημα: τι μας έφερε εδώ αρχικά; Και γιατί η αγορά ηλεκτρικής ενέργειας βρίσκεται ξαφνικά υπό τέτοιο έλεγχο;

Υπάρχουν δύο βασικοί λόγοι:
Πρώτον, οι περισσότερες από τις τρέχουσες προτάσεις για μεταρρύθμιση είναι μια αντίδραση στις συνεχιζόμενες κρίσεις του ενεργειακού εφοδιασμού, που προκαλούνται από την έλλειψη παραδόσεων φυσικού αερίου από τη Ρωσία που ανατροφοδοτούν την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας.
Δεύτερον, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής και ορισμένοι παράγοντες στον ενεργειακό τομέα θεώρησαν ότι ο υφιστάμενος σχεδιασμός των ευρωπαϊκών ή των εθνικών αγορών ηλεκτρικής ενέργειας δεν είναι κατάλληλος για την παροχή κινήτρων για σταθερή ικανότητα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας σε ένα σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας που κυριαρχείται όλο και περισσότερο από τις διακυμάνσεις των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας που πρέπει να ληφθεί υπόψη είναι ότι οι περιορισμοί του δικτύου αποτελούν συχνά μια σοβαρή πρόκληση για την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Τέτοια ζητήματα υπογραμμίζουν επίσης τη σημασία των επενδύσεων στην υποδομή διανομής, την μορφή χρηματοδότησης αυτών των επενδύσεων (π.χ. εναλλακτικές λύσεις για τα τιμολόγια διανομής) τα οποία πρέπει να αντιμετωπιστούν με τη νέα μεταρρύθμιση του σχεδιασμού της αγοράς ενέργειας.

Οι εκκλήσεις για μεταρρύθμιση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας έγιναν ολοένα και πιο δυνατές το 2022, καθώς οι κρίσεις του ενεργειακού εφοδιασμού οδήγησαν σε πρωτοφανείς τιμές φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας στην αγορά . Έτσι, οι ενεργειακές κρίσεις λόγω του ρωσικού πολέμου στην Ουκρανία μπορούν να θεωρηθούν ως το έναυσμα για παρεμβάσεις που προηγουμένως δεν θεωρούνταν απαραίτητες.

Η αναφορά στο ελληνικό μοντέλο - Μεταρρύθμιση, μετάβαση ή αναμόρφωση;

Διάφορες ιδέες και προτάσεις που υποστηρίζονται από διαφορετικές χώρες ή ομάδες χωρών κυκλοφορούν στην ΕΕ ήδη από το 2021. Ορισμένες από τις πιο αμφιλεγόμενες προτάσεις θα άλλαζαν θεμελιωδώς τις διαδικασίες, τις λειτουργίες και τους μηχανισμούς διαμόρφωσης τιμών στις αγορές ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ.

Στο λεγόμενο ελληνικό μοντέλο, η χονδρική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας θα χωριζόταν σε δύο τμήματα.
Το τμήμα χαμηλού μεταβλητού κόστους αιολικής, ηλιακής, πυρηνικής, υδροηλεκτρικής ενέργειας θα αμείβεται με συμβόλαια για διαφορές (CfDs) με βάση το πλήρες κόστος τους.
Οι άλλες τεχνολογίες παραγωγής υψηλού οριακού κόστους, όπως ο άνθρακας ή το φυσικό αέριο, θα εξακολουθήσουν να αποστέλλονται με βάση την υφιστάμενη οριακή τιμολόγηση στην αγορά της επόμενης ημέρας. Οι τελικοί καταναλωτές θα πλήρωναν τότε κατά μέσο όρο τα δύο τμήματα.

Ωστόσο, ορισμένα κράτη μέλη επισημαίνουν ότι τα βραχυπρόθεσμα μηνύματα τιμών δεν είναι επαρκή για να υποστηρίξουν τη μακροπρόθεσμη απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές. Οι πρόσφατες μεταρρυθμιστικές προτάσεις της Ισπανίας και της Γαλλίας στοχεύουν να το αλλάξουν με μέτρα όπως μακροπρόθεσμοι μηχανισμοί δυναμικότητας και CfD (Ισπανία) ή ευρεία εφαρμογή των CfD και ανακατανομή των εσόδων από τέτοιες συμβάσεις (Γαλλία). Τέτοιες προτάσεις τονίζουν την αναγκαιότητα σταθερών καθεστώτων στήριξης στο μακροπρόθεσμο χρονικό ορίζοντα.

Οποιαδήποτε πρόταση στοχεύει στον περιορισμό των τιμών για τους τελικούς χρήστες συνοδεύεται από πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα όσον αφορά την ευκολία εφαρμογής, την αποτελεσματικότητα της αγοράς, τις ακούσιες συνέπειες (ειδικά σε περιόδους κρίσεων) και τους λόγους διανομής.

Σε τι εστιάζει η Επιτροπή;

Καθήκον της Επιτροπής θα είναι να μεσολαβήσει μεταξύ των διαφορετικών συμφερόντων διαφορετικών παραγωγών, εθνικών κρατών με διαφορετικά μείγματα παραγωγής, τελικών χρηστών και βιομηχανίας, καθώς και να λαμβάνει υπόψη τους μακροπρόθεσμους στόχους της ενεργειακής μετάβασης προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Έχοντας αυτό υπόψη, το έργο είναι τρομακτικό και η μεταρρύθμιση θα επικεντρωθεί στα ακόλουθα θέματα:

• Να γίνουν οι λογαριασμοί ηλεκτρικής ενέργειας πιο ανεξάρτητοι από το βραχυπρόθεσμο κόστος των ορυκτών καυσίμων
• Στροφή των επενδύσεων σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας
• Βελτίωση των συνθηκών για εναλλακτικές λύσεις ευελιξίας έναντι του φυσικού αερίου
• Καλύτερη ενδυνάμωση των καταναλωτών
• Ισχυρότερη προστασία έναντι της χειραγώγησης της αγοράς

Δεν χρειάζεται να ανανεωθούν τα πάντα και η Επιτροπή αναγνωρίζει ότι ο τρέχων σχεδιασμός της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας ήταν επωφελής για την Ευρώπη με πολλούς τρόπους: από τη δημιουργία μιας ενιαίας αγοράς σε διάφορες χώρες, έως τη διασφάλιση της ασφάλειας του εφοδιασμού, τη διασύνδεση και την ενσωμάτωση της κυμαινόμενης παραγωγής ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Έτσι, θα δοθεί έμφαση στα μέσα που μπορούν να δώσουν κίνητρα στη χρήση μακροπρόθεσμων συμβάσεων για τη μείωση της έκθεσης των χρηστών ηλεκτρικής ενέργειας σε βραχυπρόθεσμες αυξήσεις των τιμών των ορυκτών καυσίμων.
Οι Συμφωνίες Αγοράς Ενέργειας (PPA) και τα CfD θεωρούνται ως πιθανοί τρόποι χρηματοδότησης της ανανεώσιμης ενέργειας και μεταφοράς της χαμηλού κόστους παραγωγής αυτών των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στους τελικούς καταναλωτές.
Λύσεις όπως τα PPA με τη μορφή αμφίδρομων CfD μπορεί να προσφέρουν μεγαλύτερη σταθερότητα και προβλεψιμότητα τιμών, προς όφελος τόσο των καταναλωτών όσο και των εταιρειών ηλεκτρικής ενέργειας. Μια τέτοια λύση θα αντιμετωπίσει επίσης το ζήτημα των απροσδόκητων κερδών, καθιστώντας περιττές τις μελλοντικές ad hoc παρεμβάσεις.

Πολλές λεπτομέρειες σχετικά με το πώς μπορούν και πρέπει να χρησιμοποιηθούν αυτά τα δύο μέσα, ποιος ρόλος πρέπει να έχουν τα εθνικά κράτη στην οικονομική υποστήριξη των παραγωγών μέσω CfD και πώς να ενσωματωθούν αυτά τα πιο μακροπρόθεσμα μέσα στη βραχυπρόθεσμη αγορά που απαιτείται για τις αποφάσεις αποστολής είναι ακόμη ανοιχτές. Η συμβολή από τη δημόσια διαβούλευση σίγουρα θα βοηθήσει στη λήψη αυτής της απόφασης.

Ο Simon Göss είναι Συνιδρυτής και Διευθύνων Σύμβουλος της carboneer

www.worldenergynews.gr