Στο πλαίσιο 20ετούς συμφώνου συνεργασίας, το Ιράν προμηθεύει τη Ρωσία με μη επανδρωμένα αεροσκάφη και βαλλιστικούς πυραύλους σε αντάλλαγμα για στρατιωτική και πυρηνική υποστήριξη, με τα έσοδα από το πετρέλαιο της Κασπίας να βοηθούν στη χρηματοδότηση αυτών των ανταλλαγών - Εκτιμήσεις για 600 εκατ. βαρέλια πετρελαίου και 2 τρισ.κυβικά πόδια φυσικού αερίου στο οικόπεδο 18 του Ρουντσάρ για την πρώτη γεώτρηση του Ιράν
Το Ιράν σημειώνει «καλή πρόοδο» στην πρώτη συντονισμένη επιχείρηση γεώτρησης πετρελαίου στην Κασπία Θάλασσα εδώ και 30 χρόνια, δήλωσε στο OilPrice.com το Σαββατοκύριακο ανώτερη πηγή ενέργειας που συνεργάζεται στενά με το Υπουργείο Πετρελαίου της Ισλαμικής Δημοκρατίας.
«Τα σημάδια είναι πολλά υποσχόμενα στο μπλοκ [το «18» στον σχηματισμό Roudsar από βάθη 70 μέτρων, περίπου 15 χιλιόμετρα από τη βόρεια ιρανική ακτογραμμή] και αν συνεχίσει να είναι έτσι, τότε υπάρχει μεγάλο δυναμικό εκεί», είπε.
«Οι επίσημες εκτιμήσεις είναι ότι αυτή η μικρή περιοχή θα μπορούσε να έχει περίπου 600 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου και περίπου δύο τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια φυσικού αερίου», πρόσθεσε.
Σε όλη την ευρύτερη περιοχή των λεκανών της Κασπίας, συμπεριλαμβανομένων τόσο των χερσαίων όσο και των υπεράκτιων πεδίων, υπάρχουν συντηρητικά εκτιμώμενα 48 δισεκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου και 292 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια (Tcf) φυσικού αερίου σε αποδεδειγμένα και πιθανά αποθέματα.
Περίπου το 41% του συνολικού αργού πετρελαίου και συμπυκνωμάτων μίσθωσης της Κασπίας και το 36% του φυσικού αερίου βρίσκονται στα υπεράκτια πεδία, με ένα επιπλέον 35% πετρελαίου και 45% φυσικού αερίου να εκτιμάται ότι βρίσκεται στην ξηρά σε απόσταση 100 μιλίων από την ακτή, ιδιαίτερα στην περιοχή του Βόρειου Καυκάσου της Ρωσίας.
Τα υπόλοιπα 12 δισεκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου και 56 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια φυσικού αερίου πιστεύεται ότι βρίσκονται ποικιλοτρόπως στην ξηρά στις μεγάλες λεκάνες της Κασπίας Θάλασσας, κυρίως στο Αζερμπαϊτζάν, το Καζακστάν και το Τουρκμενιστάν.
Η περιοχή αντιπροσωπεύει κατά μέσο όρο το 17% της συνολικής παραγωγής πετρελαίου των πέντε παράκτιων κρατών που μοιράζονται τους πόρους της, φτάνοντας κατά μέσο όρο τα 2,5-2,9 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα (mbpd).
Γιατί το Ιράν δεν ξεκίνησε τις γεωτρήσεις εδώ νωρίτερα και γιατί το κάνει τώρα
Διάφοροι παράγοντες έχουν εμποδίσει το Ιράν να επικεντρωθεί στις γεωτρήσεις στην Κασπία Θάλασσα, παρά τους τεράστιους πιθανούς πόρους του, αλλά ένας συγκεκριμένος λόγος το έχει εμποδίσει να το κάνει τα τελευταία χρόνια.
Ένα μεγάλο μέρος της μηχανικής, της τεχνολογίας, της τεχνογνωσίας και των χρημάτων που απαιτούνται για να αναπτύξει το Ιράν τα αποθέματά του στην Κασπία, πολλά από τα οποία βρίσκονται σε δύσκολες γεωλογικές περιοχές, έχει στερηθεί μέσω των διαφόρων καθεστώτων κυρώσεων που ισχύουν από την Ισλαμική Επανάσταση του 1979.
Δεδομένου αυτού, το Ιράν έχει επικεντρωθεί στην πληθώρα των πετρελαϊκών εγκαταστάσεων που προσφέρει εύκολες ευκαιρίες ανάπτυξης, με το κόστος άντλησης σε πολλές από αυτές να ισούται με τη χαμηλότερη τιμή στον κόσμο - περίπου 1-3 δολάρια ανά βαρέλι - μαζί με ορισμένες τοποθεσίες στο Ιράκ και τη Σαουδική Αραβία.
Αυτό είναι ένα μέρος της εξήγησης για το γιατί το Ιράν άνοιξε το τελευταίο πηγάδι σε ρηχά νερά στην περιοχή της Κασπίας Θάλασσας το 1997 και σταμάτησε την ανάπτυξη των πηγαδιών βαθέων υδάτων το 2014.
Το Νομικό Καθεστώς της Κασπίας Θάλασσας
Ο άλλος – ειδικός – λόγος για τον οποίο δεν έχει κάνει τίποτα για να επανεκκινήσει αυτές τις επιχειρήσεις πιο πρόσφατα χρονολογείται από την υπογραφή το 2018 της «Σύμβασης για το Νομικό Καθεστώς της Κασπίας Θάλασσας».
Τα επίσημα δημοσιευμένα έγγραφα σχετικά με τη συμφωνία αποφεύγουν να αναφερθούν σε λεπτομέρειες σχετικά με την κατανομή μεριδίων στον πόρο της Κασπίας Θάλασσας και μιλούν μόνο αόριστα για την παροχή στην περιοχή «ειδικού νομικού καθεστώτος».
Ωστόσο, η ιρανική πηγή δήλωσε στο OilPrice.com ότι υπήρχε ένα δεύτερο μέρος της συμφωνίας, το οποίο δεν δημοσιεύτηκε ποτέ επίσημα, το οποίο αποδείχθηκε εκρηκτικό για τις διαχρονικά τεταμένες σχέσεις μεταξύ των κρατών της Κασπίας - ιδίως του Ιράν με κάθε άλλο εταίρο - και η γένεσή του έγκειται σε αυτό που συνέβη όταν η ΕΣΣΔ κατέρρευσε και διασπάστηκε στα ανεξάρτητα κράτη που την αποτελούν.
Πριν από αυτό, το Ιράν και η ΕΣΣΔ είχαν συνάψει την αρχική συμφωνία το 1921 για να μοιράσουν όλα τα «δικαιώματα αλιείας» στην περιοχή της Κασπίας σε αναλογία 50-50.
Αυτή τροποποιήθηκε το 1924 για να συμπεριλάβει «οποιουσδήποτε και όλους τους πόρους που ανακτήθηκαν», πράγμα που σημαίνει στην πράξη ότι όλοι οι πόροι υδρογονανθράκων θα μοιράζονταν εξίσου μεταξύ Ρωσίας και Ιράν.
Ωστόσο, μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ, δημιουργήθηκαν τρεις νέες ανεξάρτητες χώρες που βρέχονται από την Κασπία Θάλασσα - το Καζακστάν, το Τουρκμενιστάν και το Αζερμπαϊτζάν - για να προστεθούν στην αρχική εταιρική σχέση Ρωσίας και Ιράν.
«Το Ιράν θα έπρεπε να είχε πει τότε ότι η Ρωσία θα έπρεπε να είχε μοιραστεί το μερίδιό της στην Κασπία με τα τρία πρώην κράτη της ΕΣΣΔ, αλλά [το Ιράν] αρκέστηκε στο να περιμένει την επίσημη νομική διαμάχη», υπογράμμισε η ιρανική πηγή.
Η εμπιστοσύνη του Ιράν στο δίκαιο παιχνίδι της Ρωσίας ήταν φυσικά άστοχη και, αλλάζοντας τον νομικό ορισμό της Κασπίας από «λίμνη» - τον αρχικό της χαρακτηρισμό στην αρχική συμφωνία - σε «θάλασσα» (επειδή η Ρωσία είχε ανοίξει το κανάλι από τον ποταμό Βόλγα στην Κασπία για να αποτρέψει την πτώση των επιπέδων), η αρχική ισότιμη κατανομή των κερδών από πετρέλαιο και φυσικό αέριο για την περιοχή δεν ίσχυε πλέον.
Αντ' αυτού, η Ρωσία μπόρεσε ουσιαστικά να διαιρέσει τα μερίδια όπως έκρινε σκόπιμο, και ο τρόπος που έκρινε σκόπιμο ήταν προς όφελος του υπάρχοντος συμμάχου της, του Καζακστάν (στο οποίο είχε ανατεθεί μερίδιο 28,9%) και του επιθυμητού συμμάχου της, του Αζερμπαϊτζάν (το οποίο εξασφάλισε μερίδιο 21%), ενώ η Ρωσία σημείωσε μικρή αύξηση (στο 21%), το μερίδιο του Τουρκμενιστάν μειώθηκε (στο 17,225%) και το μερίδιο του Ιράν μειώθηκε κατακόρυφα σε μόλις 11,875%.
Αυτή η αλλαγή από 50% σε λίγο πάνω από 11% σήμαινε ότι, με βάση τις τιμές των υδρογονανθράκων εκείνη την εποχή, το Ιράν επρόκειτο να χάσει τουλάχιστον 3,2 τρισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ σε έσοδα από την αμφισβητούμενη και χαμένη αξία των ενεργειακών προϊόντων στο μέλλον.
Όπως ήταν αναμενόμενο, λοιπόν, η διάθεση του Ιράν να ξεκινήσει ξανά τις γεωτρήσεις στην περιοχή της Κασπίας μειώθηκε περαιτέρω.
Τι έχει αλλάξει τώρα
Η οικονομική αναγκαιότητα - όχι μόνο από την πλευρά του Ιράν δεδομένης της άσχημης κατάστασης της οικονομίας του, αλλά και από την πλευρά της Ρωσίας για τον ίδιο λόγο άλλαξε την κατάσταση.
Οι αναπτυξιακές προσπάθειες της Ισλαμικής Δημοκρατίας θα της παράσχουν το 11,875% της αξίας του πετρελαίου και του φυσικού αερίου που θα εξορυχθεί, αλλά θα δώσουν στη Ρωσία το 21%.
Ακόμη και το σχετικά ασήμαντο μερίδιο του Ιράν απαιτείται ολοένα και περισσότερο για την εξυπηρέτηση των όρων των συνεχιζόμενων πολυεπίπεδων ανταλλαγών πετρελαίου έναντι όπλων που πραγματοποιούνται μεταξύ αυτής και της Ρωσίας.
Αυτές οι ανταλλαγές είναι συνολικά μεγαλύτερης πολυπλοκότητας από εκείνες μεταξύ Ιράν και Βόρειας Κορέας, για παράδειγμα, οι οποίες χαρακτηρίζονταν από την αποστολή προσωπικού, πληροφοριών και τεχνολογίας (μεγάλο μέρος των οποίων προήλθε αρχικά από την Κίνα) από την τελευταία στο Ιράν σχετικά με το πρόγραμμα πυρηνικών όπλων της, με αντάλλαγμα την επιστροφή πετρελαίου σε αυτήν.
Οι ανταλλαγές μεταξύ Ρωσίας και Ιράν, σύμφωνα με την ιρανική πηγή, αφορούν πετρέλαιο (που έχει σχεδιαστεί για να μειώσει το κόστος μεταφοράς και διανομής και από τις δύο πλευρές), μόνο όπλα (ιρανικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη και βαλλιστικοί πύραυλοι σε αντάλλαγμα για τη ρωσική βοήθεια στην ανάπτυξη πυρηνικών όπλων) και έναν συνδυασμό πετρελαίου έναντι όπλων σε κάθε κατεύθυνση.
Όλα αυτά συμφωνήθηκαν στο πλαίσιο της 20ετούς συνολικής συμφωνίας συνεργασίας μεταξύ της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν και της Ρωσίας, την οποία συμφώνησε ο Ανώτατος Ηγέτης του Ιράν, Αλί Χαμενεΐ, στις 18 Ιανουαρίου 2024.
Από πολλές βασικές απόψεις, αυτή η νέα συμφωνία - «Η Συνθήκη στη Βάση των Αμοιβαίων Σχέσεων και των Αρχών Συνεργασίας μεταξύ Ιράν και Ρωσίας» - αντικατόπτριζε βασικά στοιχεία της συνολικής «25ετούς Συνολικής Συμφωνίας Συνεργασίας Ιράν-Κίνας».
Δεν είναι πλέον μυστικό ότι το Ιράν προμηθεύει τη Ρωσία με πυρομαχικά, βλήματα πυροβολικού, μη επανδρωμένα αεροσκάφη και βαλλιστικούς πυραύλους από την έναρξη της εισβολής στην Ουκρανία το 2022.
Στο Ιράν έχουν επίσης υποσχεθεί εδώ και καιρό μαχητικά αεροσκάφη Suhkoi-35, επιθετικά ελικόπτερα Mig-28 και το σύστημα πυραυλικής άμυνας S-400, αν και αρκετές από αυτές τις διαβεβαιώσεις παραμένουν ανεκπλήρωτες από τη Ρωσία.
Ωστόσο, σύμφωνα με ένα ανώτερο στέλεχος του συμπλέγματος ενεργειακής ασφάλειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης που επικαλείται το OilPrice.com τις τελευταίες δύο εβδομάδες: «Επαληθευμένες αναφορές δείχνουν ότι το Ιράν γίνεται όλο και πιο ενεργό στην εκστρατεία Ρωσίας-Λευκορωσίας για τη διάβρωση των αμυντικών συστημάτων του ΝΑΤΟ στην ανατολική πλευρά, ιδίως κατά μήκος των ευάλωτων άμυνων των βόρειων και νότιων συνόρων που είναι πιο ευάλωτα».
Πρόσθεσε επίσης ότι «στην τελευταία παράδοση πυραύλων μεσαίου και μεγάλου βεληνεκούς από την Τεχεράνη στη Μόσχα, για πρώτη φορά το IRGC [Σώμα των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης] συμπεριέλαβε, όπως είχε υποσχεθεί τον Φεβρουάριο σε συνάντηση που είχε με την Μόσχα, μια επίσκεψη στη Μόσχα, τον Etemad [έναν βαλλιστικό πύραυλο τελευταίας γενιάς] και το Fath 360 [ένα σύστημα εκτόξευσης βαλλιστικών πυραύλων πολλαπλών γευμάτων], με το μεγαλύτερο μέρος του τελευταίου να τοποθετείται από τη Μόσχα κοντά στα σύνορα της Λευκορωσίας με την Πολωνία».
Κατά συνέπεια, η Ρωσία από την πλευρά της έχει αυξήσει τη βοήθεια που παρέχει στο Ιράν για το πυρηνικό του πρόγραμμα, για το οποίο χρεώνει το Ιράν πολύ περισσότερο από ό,τι για οποιαδήποτε τέτοια βοήθεια που είχε δοθεί προηγουμένως, επομένως το Ιράν χρειάζεται τώρα περισσότερα χρήματα, πράγμα που σημαίνει ότι αναπτύσσει και τους πόρους του στην Κασπία.
