Η τελευταία ανάλυση της Rystad Energy αποκαλύπτει μια αυξανόμενη απειλή για την παγκόσμια ενεργειακή ασφάλεια, καθώς τα πέντε πιο κρίσιμα θαλάσσια σημεία συμφόρησης στον κόσμο, οι στενές θαλάσσιες διαδρομές που διαχειρίζονται το μεγαλύτερο μέρος της παγκόσμιας διαμετακόμισης πετρελαίου και φυσικού αερίου, αντιμετωπίζουν κλιμακούμενους κινδύνους από συγκρούσεις, πειρατεία και περιβαλλοντικούς κινδύνους.
Οι θαλάσσιες μεταφορές
Το 2023, αυτά τα σημεία συμφόρησης μετέφεραν περίπου 71,3 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα (bpd) πετρελαίου και προϊόντων πετρελαίου και περίπου 26 δισεκατομμύρια κυβικά πόδια την ημέρα (Bcfd) υγροποιημένου φυσικού αερίου. Μέχρι το 2024, ο όγκος αυτός είχε μειωθεί στα 65 εκατομμύρια bpd για πετρέλαιο και πετρέλαιο και στα 24,8 Bcfd για LNG, ένα σαφές σημάδι αυξανόμενης αστάθειας σε ορισμένα από τα πιο στρατηγικά σημαντικά ύδατα του κόσμου.
Μέρος της πρόσφατης μείωσης του όγκου συνδέεται με προσωρινά σοκ, όπως οι επιθέσεις των Χούθι στα ανοιχτά της Υεμένης ή οι εντάσεις Ιράν-Ισραήλ, υπάρχουν επίσης σημάδια μιας μακροπρόθεσμης διαρθρωτικής μετατόπισης, με τις ροές να ανακατευθύνονται μέσω του Ακρωτηρίου της Καλής Ελπίδας και εναλλακτικών αγωγών, καθώς οι έμποροι και οι κυβερνήσεις προσαρμόζονται στην αστάθεια.
Οι ΗΠΑ, με την αυξανόμενη εγχώρια παραγωγή τους, παραμένουν λιγότερο εκτεθειμένες από την Ασία και την Ευρώπη, οι οποίες εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από το Στενό του Ορμούζ και το Στενό της Μαλάκα για τις μεταφορές, αφήνοντας την Κίνα εξαιρετικά ευάλωτη.
Τα πέντε σημεία ελέγχου
Οποιαδήποτε διαταραχή σε αυτά τα σημεία ελέγχου θα μπορούσε να διαλύσει τις αλυσίδες εφοδιασμού, να προκαλέσει απότομες αυξήσεις στις τιμές της ενέργειας και να προκαλέσει σοβαρή οικονομική ζημία παγκοσμίως.
Η απότομη αύξηση των ασφαλίστρων και των ναύλων δείχνει ότι οι αγορές ήδη τιμολογούν τη θαλάσσια αστάθεια, αν και το πλήρες κλείσιμο οποιουδήποτε σημαντικού σημείου ελέγχου θα εξακολουθούσε να προκαλεί ακραία αστάθεια τιμών και να δοκιμάζει την ανθεκτικότητα των παγκόσμιων αλυσίδων εφοδιασμού ενέργειας. Περίπου τα τρία τέταρτα της παγκόσμιας ζήτησης πετρελαίου μεταφέρεται μέσω θαλάσσιων σημείων ελέγχου, με περίπου το ένα τέταρτο να διέρχεται από το Στενό της Μαλάκα και το ένα πέμπτο να διέρχεται από το Στενό του Ορμούζ.
Στενό της Μαλάκα
Το Στενό της Μαλάκα είναι το μεγαλύτερο εμπορικό σημείο στον κόσμο, διαχειριζόμενο περίπου 24 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου και φυσικού αερίου ημερησίως. Αυτό το στενό πέρασμα μεταξύ του Ινδικού Ωκεανού και του Ειρηνικού Ωκεανού είναι ένας κρίσιμος διάδρομος για τη μεταφορά του μεγαλύτερου μέρους του αργού πετρελαίου και του υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) της Μέσης Ανατολής στην Ασία, συμπεριλαμβανομένων των κύριων καταναλωτών Κίνας και Ιαπωνίας. Η Κίνα αντιπροσωπεύει το μεγαλύτερο μερίδιο των εισαγωγών αργού πετρελαίου και συμπυκνωμάτων μέσω αυτής της διαδρομής, αντιπροσωπεύοντας το 50% του συνολικού όγκου, ενώ η Σαουδική Αραβία είναι ο κορυφαίος εξαγωγέας, συνεισφέροντας με το 25% του μεριδίου. Από την πανδημία, η ροή πετρελαίου και φυσικού αερίου μέσω του Στενού είχε αυξηθεί κατά 2,1 εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως από το 2024. Αν και η διαδρομή είναι γνωστή για πειρατεία και κλοπές, δεν έχουν αναφερθεί σημαντικά περιστατικά φέτος.
Στένο του Ορμούζ
Το Στενό του Ορμούζ, που βρίσκεται μεταξύ του Ιράν στα βόρεια και του Ομάν και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων στα νότια, είναι ιδιαίτερα ζωτικής σημασίας. Περίπου το ένα πέμπτο του παγκόσμιου εμπορίου πετρελαίου και συμπυκνωμάτων μέσω θαλάσσης, μαζί με σχεδόν το ήμισυ της ημερήσιας παραγωγής πετρελαίου και συμπυκνωμάτων της Μέσης Ανατολής - περίπου 14,0 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα - διέρχεται από αυτή τη στενή πλωτή οδό προς μεγάλες ασιατικές αγορές όπως η Κίνα και η Ινδία.
Για να είμαστε πιο ακριβείς, περίπου το ήμισυ των ημερήσιων εξαγωγών πετρελαίου και συμπυκνωμάτων της Σαουδικής Αραβίας και των ΗΑΕ, και περίπου το ένα τέταρτο της ημερήσιας ζήτησης πετρελαίου και συμπυκνωμάτων της Κίνας, μεταφέρονται μέσω του στενού. Είναι επίσης μια βασική διαδρομή για το ΥΦΑ, με περίπου το ένα πέμπτο των παγκόσμιων εμπορικών όγκων ΥΦΑ να διέρχονται από αυτό. Το Κατάρ εξάγει περίπου τα δύο τρίτα της ημερήσιας παραγωγής φυσικού αερίου, περίπου 16,3 δισεκατομμύρια κυβικά πόδια την ημέρα, μέσω του στενού σε χώρες όπως η Κίνα, η Ινδία και η Νότια Κορέα. Τα τελευταία πέντε χρόνια, οι εισαγωγές LNG της Κίνας μέσω του Στενού του Ορμούζ έχουν αυξηθεί κατά περίπου 2,5 φορές, φτάνοντας τα 2,7 δισεκατομμύρια κυβικά πόδια την ημέρα.
Η στρατηγική σημασία του Στενού του Ορμούζ υπογραμμίστηκε κατά την πρόσφατη σύγκρουση Ιράν-Ισραήλ, όταν το κοινοβούλιο του Ιράν πρότεινε νομοσχέδιο για το κλείσιμό του, αν και το σχέδιο φέρεται να αναβλήθηκε. Εάν το στενό κλείσει, θα μπορούσε να διαταράξει σχεδόν το ήμισυ των εξαγωγών πετρελαίου της Μέσης Ανατολής, επηρεάζοντας σοβαρά την παγκόσμια μεταφορά πετρελαίου και φυσικού αερίου. Αυτό πιθανότατα θα οδηγήσει σε απότομη αύξηση των παγκόσμιων τιμών του πετρελαίου και θα αυξήσει το κόστος εισαγωγής ενέργειας για τα εξαρτώμενα έθνη, επηρεάζοντας ολόκληρη την αλυσίδα εφοδιασμού πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Για να μειώσουν αυτούς τους κινδύνους, οι χώρες της περιοχής έχουν αναπτύξει εναλλακτικές οδούς μεταφοράς πετρελαίου. Αυτές περιλαμβάνουν τον αγωγό αργού πετρελαίου East West της Σαουδικής Αραβίας, ο οποίος έχει χωρητικότητα 5 εκατομμυρίων βαρελιών την ημέρα, τον αγωγό αργού πετρελαίου Abu Dhabi των ΗΑΕ, με χωρητικότητα 1,8 εκατομμυρίων βαρελιών την ημέρα, και τον αγωγό Goreh Jask του Ιράν, ο οποίος παρέχει μια πρόσθετη οδό εξαγωγής παρακάμπτοντας το Στενό του Ορμούζ.
Διώρυγα του Σουέζ και Bab El Mandeb
Το στενό Bab el-Mandeb έχει γίνει το δεύτερο σημαντικό σημείο συμφόρησης της Μέσης Ανατολής και μια άλλη πιθανή απειλή για τη σταθερότητα του παγκόσμιου εμπορίου πετρελαίου και φυσικού αερίου. ντε. Η στενή πλωτή οδός συνδέει την Ερυθρά Θάλασσα με τον Κόλπο του Άντεν και την Αραβική Θάλασσα, χρησιμεύοντας ως κρίσιμη διαδρομή για τα πλοία που διέρχονται μεταξύ της Διώρυγας του Σουέζ και του Ινδικού Ωκεανού. Η Διώρυγα του Σουέζ της Αιγύπτου, μαζί με τον αγωγό SUMED χωρητικότητας 2,5 εκατομμυρίων βαρελιών την ημέρα, συνδέουν την Ερυθρά Θάλασσα με τη Μεσόγειο, σχηματίζοντας έναν ζωτικό διάδρομο για τις παγκόσμιες ενεργειακές ροές.
Πριν από ένα κύμα επιθέσεων των Χούθι που στόχευαν εμπορικά πλοία και δεξαμενόπλοια στα τέλη του 2023, το Στενό Μπαμπ ελ-Μαντέμπ αντιπροσώπευε περίπου το 12% του παγκόσμιου θαλάσσιου εμπορίου πετρελαίου. Ωστόσο, η αύξηση των επιθέσεων τον Δεκέμβριο του 2023 προκάλεσε μείωση του ημερήσιου όγκου πλοίων μέσω του Στενού κατά σχεδόν 50% μέσα σε μόλις έξι μήνες. Η κυκλοφορία έχει παραμείνει κάτω από τα κανονικά επίπεδα από τότε.
Ένα πιθανό πλήρες κλείσιμο του στενού θα ανάγκαζε τα πλοία που προέρχονται από τον Κόλπο του Άντεν να παρακάμψουν πλήρως τη Διώρυγα του Σουέζ, ανακατευθύνοντάς τα γύρω από το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας. Αυτή η παράκαμψη αυξάνει σημαντικά τους χρόνους ταξιδιού και το κόστος μεταφοράς, προσθέτοντας περαιτέρω πίεση στις ήδη επιβαρυμένες παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού ενέργειας.
Τουρκικά Στενά
Τα Τουρκικά Στενά, μια στενή και στρατηγικά κρίσιμη θαλάσσια διαδρομή που συνδέει τη Μεσόγειο Θάλασσα και τη Μαύρη Θάλασσα, είναι το κλειδί για την παγκόσμια μεταφορά ενέργειας. Χωρίζοντας την Ευρώπη και την Ασία και ελέγχοντας πλήρως από την Τουρκία, η διαδρομή αποτελείται από τις πλωτές οδούς του Βοσπόρου και των Δαρδανελίων. Χρησιμεύει ως σημαντικό σημείο διέλευσης για τις μεταφορές πετρελαίου και LNG από την περιοχή της Κασπίας και τη Ρωσία προς τις ασιατικές και ευρωπαϊκές αγορές.
Τα Τουρκικά Στενά αντιπροσωπεύουν περίπου το 5% του παγκόσμιου θαλάσσιου εμπορίου πετρελαίου, υπογραμμίζοντας τη στρατηγική τους σημασία. Το 2023, περίπου 3,5 εκατομμύρια βαρέλια αργού πετρελαίου ημερησίως και 0,5 δισεκατομμύρια κυβικά πόδια την ημέρα LNG πέρασαν από τα στενά. Παρόμοιοι όγκοι προβλέπονται για το 2025.
Ωστόσο, οι ροές πετρελαίου μέσω των Τουρκικών Στενών έχουν παρουσιάσει διακυμάνσεις τα τελευταία χρόνια. Μετά την πανδημία COVID-19, ο όγκος διαμετακόμισης μειώθηκε από 3,5 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα το 2020 σε 3,4 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα το 2021, μειώνοντας περαιτέρω τα 3,2 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα το 2022 λόγω της σύγκρουσης Ρωσίας-Ουκρανίας, η οποία μείωσε τον όγκο των ουκρανικών εξαγωγών κατά περίπου 100.000 βαρέλια την ημέρα. Παρά τις προκλήσεις αυτές, οι ροές ανέκαμψαν στα 3,4 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα το 2023 και αναμένεται να παραμείνουν σταθερές έως το 2024, αν και δεν έχουν ακόμη αναφερθεί πλήρη στοιχεία για το έτος.
Η Ρωσία παραμένει η μεγαλύτερη πηγή πετρελαίου μέσω αυτού του διαδρόμου, αντιπροσωπεύοντας περίπου το 40% του αργού που μεταφέρεται. Περίπου το ένα έκτο του αργού που μεταφέρεται μέσω των στενών παραδίδεται στην ίδια την Τουρκία.
Υπάρχουν εναλλακτικές διαδρομές για την άμβλυνση πιθανών διαταραχών. Ο αγωγός Μπακού-Τιφλίδα-Τσεϊχάν μεταφέρει πετρέλαιο από τα κοιτάσματα της Κασπίας του Αζερμπαϊτζάν στο μεσογειακό λιμάνι Τσεϊχάν της Τουρκίας. Μια άλλη επιλογή είναι ο αγωγός Ιράκ-Τουρκίας, ο οποίος είχε κλείσει, αλλά πρόσφατα είχε προγραμματιστεί να ανοίξει ξανά για εξαγωγές αργού πετρελαίου από την περιοχή του Κουρδιστάν στο Ιράκ.
Παρά τη σημασία τους, τα Τουρκικά Στενά αντιμετωπίζουν αρκετούς λειτουργικούς και γεωπολιτικούς κινδύνους. Η στενή και ελικοειδής φύση των πλωτών οδών αυξάνει τον κίνδυνο θαλάσσιων ατυχημάτων και πετρελαιοκηλίδων, ενώ οι περιφερειακές εντάσεις και οι πολιτικές παρεμβάσεις εξακολουθούν να αποτελούν πιθανές απειλές για τη σταθερότητα και την ασφάλεια της διαδρομής.
Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας
Το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας, που βρίσκεται στο νότιο άκρο της Νότιας Αφρικής, έχει αναδειχθεί ως μια κρίσιμη εναλλακτική διαδρομή για το παγκόσμιο θαλάσσιο εμπόριο, διαχειριζόμενο πλέον το 8% έως 10% της παγκόσμιας ναυτιλιακής κίνησης. Οι συνολικές ροές πετρελαίου μέσω αυτής της διαδρομής μειώθηκαν στα 6 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα το 2023, από 7 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα το 2021, κυρίως λόγω της μειωμένης ζήτησης από την Κίνα, των χαμηλότερων επιπέδων παραγωγής σε όλες τις αφρικανικές χώρες και της στροφής χωρών όπως η Ινδία προς τους Ρώσους προμηθευτές αργού πετρελαίου.
Η κατάσταση άλλαξε δραματικά το 2024. Η διακίνηση πετρελαίου κατά μήκος της διαδρομής του Ακρωτηρίου της Καλής Ελπίδας αυξήθηκε κατά σχεδόν 50% στα 8,7 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα, καθώς οι κλιμακούμενες επιθέσεις των μαχητών Χούθι στο Στενό Μπαμπ ελ-Μαντέμπ και στη Διώρυγα του Σουέζ ώθησαν μεγάλες ναυτιλιακές εταιρείες να αλλάξουν δρομολόγια για να αποφύγουν την Ερυθρά Θάλασσα. Περίπου το 40% του αργού πετρελαίου που μεταφέρθηκε μέσω του ακρωτηρίου προοριζόταν για την Κίνα, με περίπου το ένα τρίτο να προέρχεται από τις ΗΠΑ και σχεδόν το ένα τέταρτο από τη Νότια Αμερική. Επιπλέον, παραγωγοί της Μέσης Ανατολής, όπως η Σαουδική Αραβία και το Ιράκ, έστρεψαν σημαντικούς όγκους αργού πετρελαίου που προοριζόταν για την Ευρώπη μέσω του ακρωτηρίου αντί της Διώρυγας του Σουέζ.
Παρά το υψηλότερο κόστος μεταφοράς και τους μεγαλύτερους χρόνους διέλευσης, οι έμποροι προτιμούν όλο και περισσότερο το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας λόγω των χαμηλότερων κινδύνων ασφαλείας. Σε σύγκριση με άλλα παγκόσμια σημεία συμφόρησης, αντιπροσωπεύει σήμερα μία από τις ασφαλέστερες θαλάσσιες διαδρομές για τη μεταφορά αργού πετρελαίου.
www.worldenergynews.gr
