Για πρώτη φορά στην ιστορία του ελληνικού ηλεκτρικού συστήματος, την Παρασκευή 7 Οκτωβρίου, για 5 ώρες (από τις 11 το πρωί ως τις 4 το μεσημέρι), η ζήτηση ηλεκτρισμού καλύφθηκε κατά 100% από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ). Λαμβάνοντας υπόψη ότι με τον μηχανισμό που εφαρμόζεται στη χονδρεμπορική αγορά τα αιολικά και φωτοβολταϊκά συστήματα αποζημιώνονται με 85 €/MWh κατά μέγιστο, ενώ η ηλεκτρική ενέργεια από μονάδες φυσικού αερίου συνδυασμένου κύκλού με 499 €/MWh, είναι φανερό το όφελος που επιτυγχάνεται με τη διείσδυση των ΑΠΕ. Αυτό δείχνει τον δρόμο: Η ανάπτυξη των ΑΠΕ θα εκτοπίσει τα ορυκτά καύσιμα από την ηλεκτροπαραγωγή με αποτέλεσμα την πτώση των τιμών ηλεκτρισμού. Και όχι μόνο αυτό: θα σταματήσει και η γεωπολιτική εκμετάλλευση της ενέργειας που οδήγησε ιστορικά σε πολέμους και αυταρχικά καθεστώτα, και μας ταλανίζει ακόμα και σήμερα.
Σήμερα στην Ελλάδα έχουμε εγκατεστημένα 12,6 GW μονάδων ηλεκτροπαραγωγής από ΑΠΕ (συμπεριλαμβανομένων των μεγάλων υδροηλεκτρικών σταθμών) συνιστώντας το 63% της συνολικής ηλεκτροπαραγωγικής ισχύος στο διασυνδεδεμένο σύστημα. Στο τέλος 2020 τα αντίστοιχα νούμερα ήταν 10,4 GW και 56%, και αυτό δείχνει την πρόοδο που έχει επιτευχθεί σε 1,5 χρόνο με τον σταθερό προσανατολισμό της Κυβέρνησης προς την κατεύθυνση αυτή ενώ επιπλέον 11,5 GW έχουν λάβει όρους σύνδεσης από τον ΑΔΜΗΕ.
Οι στόχοι στις ΑΠΕ
Σύμφωνα με την Οδηγία για τις Ανανεώσιμες Πηγές, η Ελλάδα έχει ως στόχους την κάλυψη με ΑΠΕ ποσοστού της ακαθάριστης τελικής κατανάλωσης ενέργειας 20% μέχρι το 2020 και 32% μέχρι το 2030. Το 2020 πετύχαμε 21,8%, δηλ. υπερκαλύψαμε τον στόχο, ενώ για το 2030 το ΕΣΕΚ έχει θέσει ως στόχο το 35%, δηλ. πάνω από τον στόχο της Οδηγίας. Ειδικά στην παραγωγή ηλεκτρισμού ο στόχος του ΕΣΕΚ για το 2030 είναι 61% της ακαθάριστης τελικής κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας να προέρχεται από σταθμούς ΑΠΕ. Έχουμε ήδη φθάσει το 44,4% (στοιχεία Ιαν-Ιούλ 2022). Όλα δείχνουν ότι ο στόχος του 2030 όχι μόνο θα επιτευχθεί, αλλά και θα ξεπεραστεί.
Στο σημείο αυτό πρέπει να επισημάνουμε ότι για να έχουμε βέλτιστη κάλυψη των αναγκών μέσω των ΑΠΕ, είναι αναγκαία η εγκατάσταση τόσο αιολικών όσο και φωτοβολταϊκών σταθμών, λόγω των διαφορετικών χρονικών περιόδων και καιρικών συνθηκών υπό τις οποίες αυτά λειτουργούν. Σήμερα, το μίγμα των ΑΠΕ περιλαμβάνει 4,55 GW φωτοβολταϊκών και 4,43 GW αιολικών σταθμών, η τάση όμως είναι να αυξάνεται περισσότερο η εγκατάσταση φωτοβολταϊκών σταθμών,μεταξύ άλλων και λόγω αντιδράσεων τοπικών κοινωνιών για την εγκατάσταση αιολικών σταθμών. Για τον λόγο αυτόν σκοπεύουμε στην ανάπτυξη και υπεράκτιων αιολικών προκειμένου να εκμεταλλευθούμε το τεράστιο αιολικό δυναμικό των ελληνικών θαλασσών. Υπάρχουν βέβαια προβλήματα, με κυριότερο το κόστος των πλωτών αιολικών λόγω του βάθους των ελληνικών θαλασσών που δεν επιτρέπει την ανάπτυξη σημαντικού μεγέθους αιολικών σταθμών σταθερής έδρασης.
Γνωρίζουμε όμως για να επιτευχθεί η ενίσχυση της διείσδυσης της παραγωγής από ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα είναι αναγκαία η αποδοτικότερη χρήση του ηλεκτρικού χώρου και η επέκταση της χωρητικότητας των δικτύων τόσο από τον ΑΔΜΗΕ όσο και από τον ΔΕΔΔΗΕ αλλά και η εγκατάσταση συστημάτων αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας, είτε ως μεμονωμένων σταθμών αποθήκευσης που συμμετέχουν στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, είτε ως συστημάτων αποθήκευσης που συνδυάζονται με σταθμούς ΑΠΕ. Με τα έργα του ΑΔΜΗΕ για την ενίσχυση και επέκταση του Συστήματος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας εκτιμάται ότι ο ηλεκτρικός χώρος για νέες ΑΠΕ θα αυξηθεί στα 28 GW ως το 2030, ενώ με τα υπό εξέλιξη έργα του ΔΕΔΔΗΕ που συγχρηματοδοτούνται από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, θα προστεθούν άλλα 800 MW ηλεκτρικού χώρου στα δίκτυα διανομής μέχρι το τέλος 2025, καθιστώντας δυνατή την ένταξη περίπου 250.000 νέων φωτοβολταϊκών στέγης, σύμφωνα και με τις εξαγγελίες του Πρωθυπουργού στη ΔΕΘ.
Η αναγκαιότητα των συστημάτων αποθήκευσης
Αντίστοιχα λόγω της στοχαστικότητας των αιολικών και φωτοβολταϊκών, και της περιορισμένης εγκατεστημένης ισχύος των κλασσικών υδροηλεκτρικών σταθμών, η χρήση των ορυκτών καυσίμων για την κάλυψη των «κενών» παραγωγής τους, δεν μπορεί να μηδενισθεί, καθιστώντας έτσι αναγκαία την εγκατάσταση συστημάτων αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας όπως είναι οι μπαταρίες και οι σταθμοί αντλησιοταμίευσης. Οι σταθμοί αποθήκευσης πέραν του ότι δίνουν την δυνατότητα αποθήκευσης της πλεονάζουσας ενέργειας ΑΠΕ, που υπό άλλες συνθήκες θα απορριπτόταν, και της έγχυσής της στις ώρες που η παραγωγή ΑΠΕ είναι μειωμένη, συμβάλουν στην μείωση των τιμών της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, μέσω της απορρόφησης ενέργειας κατά τις ώρες χαμηλών τιμών και της έγχυσής της κατά τις ώρες υψηλών τιμών της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, στην αποσυμφόρηση των δικτύων για την εγκατάσταση πρόσθετων σταθμών ΑΠΕ και παρέχουν σημαντικές υπηρεσίες στην αγορά εξισορρόπησης, αντικαθιστώντας στο ρόλο αυτό τις μονάδες φυσικού αερίου.
Αναγνωρίζοντας την ανάγκη για την άμεση εγκατάσταση σταθμών αποθήκευσης διαμορφώσαμε, κοινοποιήσαμε και λάβαμε την σχετική έγκριση από για το πρώτο στην Ε.Ε. πλαίσιο ενισχύσεων για εγκατάσταση μεμονωμένων σταθμών αποθήκευσης (stand alone storage systems). Στο πλαίσιο του σχήματος αυτού θα χορηγηθεί από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας επενδυτική ενίσχυση καθώς και λειτουργική ενίσχυση για την εγκατάσταση περίπου 900 MW σταθμών αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας. Η χορήγηση της ενίσχυσης αυτής θα γίνει μετά από συμμετοχή σε ανταγωνιστική διαδικασία υποβολής προσφορών και τα έργα που θα επιλεγούν θα πρέπει να έχουν τεθεί σε λειτουργία μέχρι το τέλος του έτους 2025.
Εντός των επόμενων μηνών θα εκδοθεί η Υπουργική Απόφαση που θα περιγράφει το πλαίσιο των ανταγωνιστικών διαδικασιών ενώ το σύνολο της ισχύος θα έχει προκηρυχτεί μέχρι το τέλος του έτους 2023. Σημειώνεται ότι πέραν των παραπάνω 0.9 GW σταθμών αποθήκευσης που θα επιλεγούν με την παραπάνω ανταγωνιστική διαδικασία, ένας ακόμα αντλησιοταμιευτικός σταθμός ισχύος 0,7 GW περίπου ευρίσκεται σε φάση κατασκευής στην Αμφιλοχία, επιτρέποντάς μας εύλογα να θεωρούμε ότι εντός των επόμενων τριών ετών 1.6 GW περίπου νέων σταθμών αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας θα έχουν προστεθεί στους υπάρχοντες σταθμούς αντλησιοταμίευσης συνολικής ισχύος 0.7 GW
Αξίζει επίσης να επισημανθεί ότι ενώ με βάση τους αρχικούς στόχους του ΕΣΕΚ εκτιμώταν ως αναγκαία η εγκατάσταση 1.5 GW -2 GW νέας δυναμικότητας σταθμών αποθήκευσης, η επίτευξη των νέων πιο φιλόδοξων στόχων για την διείσδυση της ενέργειας από ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα σε ποσοστά της τάξης του 75%-80% ως προς την ακαθάριστη τελική κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας, εκτιμάται ότι θα απαιτήσει τουλάχιστον 3 GW νέας δυναμικότητας αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας.
Ο εξηλεκτρισμός της οικονομίας, μέσω ηλεκτρισμού παραγόμενου από ΑΠΕ όμως, δεν είναι μη ρεαλιστικός στόχος. Η «πράσινη» ηλεκτρική ενέργεια μπορεί να καλύψει τις ανάγκες και θέρμανσης, μέσω των αντλιών θερμότητας, αλλά και κίνησης μέσω της ηλεκτροκίνησης, τουλάχιστον για τα μικρά οχήματα. Τομείς που είναι δύσκολο να εξηλεκτρισθούν είναι τα βαρέα οδικά οχήματα, τα πλοία και τα αεροπλάνα, καθώς και ορισμένες βιομηχανικές χρήσεις. Για τον λόγο αυτόν προβλέπεται η ανάπτυξη «πράσινου» υδρογόνου, δηλ. με ηλεκτρόλυση χρησιμοποιώντας ΑΠΕ. Παρακολουθούμε τις εξελίξεις και θα διαμορφώσουμε ανάλογες πολιτικές. Στόχος μας είναι επίσης η ανάπτυξη βιοκαυσίμων από αγροτικά υπολείμματα, ώστε να καλυφθούν εν μέρει ενεργειακές ανάγκες σε τομείς όπως η θέρμανση κατοικιών, ιδίως στην επαρχία, καθώς και η κίνηση οχημάτων.
Βρισκόμαστε ήδη στη «δύσκολη» μεταβατική ενεργειακή περίοδο και οι προκλήσεις είναι μεγάλες, διότι η μη επαρκής ακόμα κάλυψη από ΑΠΕ καθιστά ευάλωτο σε κρίσεις το ενεργειακό σύστημα. Η Κυβέρνηση προσπαθεί να διαχειρισθεί τις προκλήσεις με βραχυ/μεσο-πρόθεσμα μέτρα που στοχεύουν στον εξορθολογισμό των χονδρεμπορικών αγορών και στη διαφοροποίηση των ενεργειακών πηγών, πρωταγωνιστώντας μάλιστα σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, ενώ παραμένει αταλάντευτη στη στήριξη των ΑΠΕ ως μόνο μακροπρόθεσμο αποτελεσματικό μέσο για την καθαρή και ομαλή κάλυψη των ενεργειακών αναγκών.
*Η Αλεξάνδρα Σδούκου είναι Γενική Γραμματέας Ενέργειας και Ορυκτών Πρώτων Υλών
www.worldenergynews.gr
