Η αγορά των ΑΠΕ και ιδίως των φωτοβολταϊκών τρέχει χωρίς φρένα σε νέες εγκαταστάσεις, αλλά είναι πάνω από έξι μήνες που βρίσκεται σε βήμα σημειωτόν ως προς τις αναγκαίες θεσμικές παρεμβάσεις. Αναμφισβήτητα η διπλή εκλογική αναμέτρηση του περασμένου Μαίου-Ιουνίου αποστέρησαν και από την αγορά μας την δυνατότητα για τις απαραίτητες νομικορυθμιστικές μεταβολές, ωστόσο από τον Ιούλιο και μετά η «άργητα» που διακρίνουμε πολλαπλασιάζει τα μέτωπα και τις προκλήσεις. Και για να μην χαρακτηριστούμε κινδυνολόγοι ή αντιπολιτευτές, ας δούμε με δημιουργικό βλέμμα κάποια κομβικά σημεία που απαιτούν δράση από πλευράς της νέας πολιτικής ηγεσίας του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας και τα έχουμε ήδη πολλάκις επικοινωνήσει. Αναλυτικότερα:

1. Ειδικός Λογαριασμός ΑΠΕ (ΕΛΑΠΕ): Ο ΕΛΑΠΕ και οι ανανεώσιμες από τα μέσα του 2021 έχουν επιδοτήσει με περίπου 3.5 δισεκ. ευρώ τους λογαριασμούς ρεύματος των καταναλωτών, ένεκα της διεθνούς κρίσης του φυσικού αερίου και αφετέρου της πτώσης του κόστους της ηλεκτροπαραγωγής από ΑΠΕ που είναι πλέον μακράν φθηνότερες από οποιαδήποτε ορυκτή πηγή. Ωστόσο, την επιτυχία αυτή τείνουν να στρέψουν σε βάρος του ΕΛΑΠΕ δύο μέτρα της Πολιτείας που η εφαρμογή τους, χωρίς νόημα, συνεχίζεται.

Η πρώτη παράδοξη πολιτική είναι η συνέχιση της διαίρεσης του ΕΛΑΠΕ σε δύο υπολογαριασμούς, έναν με τα έργα που τέθηκαν σε λειτουργία προ της 1/1/21 και έναν δεύτερο για τα μετά. Η δικαιολογία της διαίρεσης, που θεσπίστηκε με το άρθρο 226, του ν. 4920/2022, είχε να κάνει με κάποια 200 εκατ. ευρώ που θα έπαιρνε ως επιχορήγηση ο ΕΛΑΠΕ από το Ταμείο Ανάκαμψης λόγω COVID-19 αλλά μόνο για τα μετά την 1/1/21 έργα, λες και η μείωση της ζήτησης ρεύματος άρα και εσόδων που επέφερε ο COVID στον ΕΛΑΠΕ αφορούσε μόνο ως προς τα έργα αυτά… Τα χρήματα εν τέλει κατευθύνθηκαν αλλού, αφού ο ΕΛΑΠΕ όπως προαναφέρθηκε ήταν ήδη πλεονασματικός, αιμοδοτώντας με ~3.5 δισεκ. ευρώ τους λογαριασμούς των καταναλωτών, ενώ έχει επιπλέον απελευθερώσει πόρους δικαιωμάτων ρύπων, που άλλως θα απορροφούσε, της τάξης των ~2 δισεκ. ευρώ. Αποτέλεσμα της διαιώνισης του παράδοξου αυτού διαχωρισμού είναι ο υπολογαριασμός των προ της 1/1/21 έργων να εμφανίζει έλλειμμα και ο άλλος πλεόνασμα, που δεν επιτρέπεται μάλιστα να μεταγγιστεί στον πρώτο. Επιθυμούμε να πιστεύουμε πως δεν υπάρχει σκοπιμότητα από κάποια κέντρα εξουσίας να δημιουργηθούν ηθελημένα αναταράξεις στην αγορά και το επενδυτικό κλίμα.

Η δεύτερη παράδοξη πολιτική αφορά στην ανελαστικότητα του πλαφόν εσόδων του ΕΛΑΠΕ από τη χονδρεμπορική αγορά στα 85 ευρώ/MWh σύμφωνα με την ΥΠΕΝ/ΔΗΕ/70248/2434 από 6/7/22. Ενώ δηλαδή στην ίδια υπουργική απόφαση το πλαφόν εσόδων των συμβατικών πηγών (λιγνίτης, φυσικό αέριο) συναρτήθηκε με μαθηματικό τύπο οπότε κάθε μήνα και αναλόγως των συνθηκών κόστους δίνει διαφορετικό μέγεθος συνήθως άνω των ~200 και 150 ευρώ/MWh αντίστοιχα, στις ανανεώσιμες όχι μόνο δεν αναπροσαρμόζεται αλλά τέθηκε και χαμηλότερα του αναγκαίου (που το εκτιμούμε χονδρικά περί τα 95 ευρώ/MWh) για την ισορροπία του ΕΛΑΠΕ. Αξίζει να σημειωθεί πως για τα πολλάκις αποσβεσμένα μεγάλα υδροηλεκτρικά της ΔΕΗ, το πλαφόν ορίστηκε στα 112 ευρώ/MWh δηλαδή αρκετά ψηλότερα από του ΕΛΑΠΕ. Με απλούστερα λόγια ο ΕΛΑΠΕ υποχρεώθηκε ανελαστικά να επιδοτεί την πολλαπλά ακριβότερη συμβατική ενέργεια επί ζημία του. Πολύ χειρότερα, η όλη ρύθμιση θέσπισης πλαφόν για τον ΕΛΑΠΕ ήταν περιττή, αφού το Κράτος μέχρι την θεσμοθέτηση του εκταμίευε ad hoc ούτως ή άλλως τα πλεονάσματα του προς στο Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης για την επιδότηση των καταναλωτών.

Δυστυχώς και για τα δύο παραπάνω ζητήματα η ανταπόκριση της νέας ηγεσίας του ΥΠΕΝ, είναι από βραδύνουσα έως αρνητική.

2. Ενεργοποίηση του άρθρου 112 παρ. 2, του ν. 5037/2023 από 29/3/23. Σύμφωνα με την κατά παρέκκλιση διάταξη οι κάτοχοι σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ και ΣΗΘΥΑ που έχουν καταρτίσει ή θα καταρτίσουν μέχρι την 31η Δεκεμβρίου 2023 σύμβαση λειτουργικής ενίσχυσης, έχουν δικαίωμα να συμμετέχουν στην αγορά ή να πραγματοποιούν συναλλαγές ως συμμετέχοντες στις αγορές ηλεκτρικής ενέργειας του ν. 4425/2016, χωρίς να λαμβάνουν λειτουργική ενίσχυση, για χρονικό διάστημα που άρχεται με την έκδοση της άδειας λειτουργίας του σταθμού ή την ενεργοποίηση της σύνδεσης σε περίπτωση Εξαιρουμένου Σταθμού, και δεν υπερβαίνει τα 2 έτη. Για το διάστημα αυτό αναστέλλεται προσωρινά η εφαρμογή της σύμβασης λειτουργικής ενίσχυσης ενώ η διάρκεια ισχύος της σύμβασης και της άδειας λειτουργίας του σταθμού παρατείνεται για ίσο χρονικό διάστημα.

Με τον τρόπο αυτό η προηγούμενη πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΝ, που στο μεταξύ είχε απορρίψει αιτήματα του κλάδου για αναπροσαρμογή των Τιμών Αναφοράς λόγω αύξησης του κόστους εγκατάστασης αλλά και ενσωμάτωση σε αυτές έστω και κλάσματος του Δείκτη Τιμών Καταναλωτή με γνώμονα την προστασία του εκφυλισμού των επενδύσεων μεσο-μακροπρόθεσμα, επέλεξε να αμβλύνει έστω βραχυπρόθεσμα τις ως άνω επιπτώσεις, προσφέροντας σε έργα της πρόσφατης περιόδου την ευκαιρία προσπόρισης βελτιωμένων εσόδων από τη χονδρεμπορική αγορά και πάντοτε μέχρι τα όρια του πλαφόν των 85 ευρώ/MWh.

Μέχρι σήμερα η ρύθμιση, λόγω αμφίβολης σκοπιμότητας «μηρυκασμών» που ακολούθησαν τη ψήφιση της, δεν έχει δυστυχώς εφαρμοστεί. Αποτέλεσμα, η διετία που όρισε ο νόμος να έχει ήδη αναλωθεί κατά το 1/4 έως και εντελώς σε έργα που τους επέμενε λιγότερη διάρκεια για να συμπληρώσουν 2ετία από την ηλέκτριση τους, ενώ το ΥΠΕΝ διαρρέει πως θα μεταβάλει νομοθετικά τη ρύθμιση προς άγνωστη προς ώρας κατεύθυνση.

3. Ανεξέλεγκτη η κατάσταση στην έκδοση Όρων Σύνδεσης από ΑΔΜΗΕ. Ενόσω ο ΔΕΔΔΗΕ δυνάμει του ν. 4951/2022 και του κορεσμού του ηλεκτρικού χώρου είναι κλειστός σε νέες αιτήσεις ήδη ένα χρόνο τώρα, ο ΑΔΜΗΕ συνεχίζει απρόσκοπτα να υποδέχεται νέα αιτήματα και να εκδίδει όρους σύνδεσης στην βάση της ΥΠΕΝ/ΓΔΕ/84014/7123 του Αυγούστου του 2022 περί προτεραιοτήτων στους όρους σύνδεσης, όπως ισχύει, όπου τα 7,700 ΜW από αυτά της Α' κατηγορίας μετατράπηκαν από δυνατότητα έκδοσης παραδόξως σε βεβαιότητα έκδοσης και που στο ίδιο μοτίβο ακολουθούν και άλλα 4,000 MW της Β´ κατηγορίας, επιτείνοντας δραματικά τις συνθήκες υπερδυναμικότητας και περικοπών στις εγχύσεις των ΑΠΕ. Κατά τα λοιπά ενώ όλοι συμμεριζόμαστε την άποψη πως καταλυτικό ρόλο στο επενδυτικό κλίμα και την υγιή περαιτέρω ανάπτυξη των ανανεώσιμων θα διαδραματίσει η ισονομία, η διαφάνεια, η αξιοπιστία, το Κράτος Δικαίου και η αποφυγή διακρίσεων σε βάρος επενδυτών ιδίως στην πρόσβαση στα δίκτυα και τον πεπερασμένο ηλεκτρικό τους χώρο, δεν βλέπουμε απτή δράση.

4. Νοθεία στους διαγωνισμούς του ΔΕΔΔΗΕ για τα 400άρια φωτοβολταϊκά στα κορεσμένα δίκτυα Πελοποννήσου και Κρήτης. Εστιάζοντας στο διαγωνισμό της Πελοποννήσου, λόγω ιδίας εμπειρίας του γράφοντος, σε συνέχεια της δημοσίευσης της Ε-132/2023 Απόφασης του Κλάδου Ενέργειας της ΡΑΑΕΥ που δικαιώνει τις αιτιάσεις των αποκλεισμένων περί βαρύτατης δυσλειτουργίας, κολλημάτων και καταρρεύσεων του πληροφοριακού συστήματος του ΔΕΔΔΗΕ την ώρα του διαγωνισμού, ο Διαχειριστής του Δικτύου καταδικάστηκε σε πρόστιμο 1.000.000 ευρώ για πλημμελή εκτέλεση καθηκόντων και παράβαση από πλευράς του της υποχρέωσης εκτέλεσης με τη δέουσα επιμέλεια των αναφερόμενων στο αιτιολογικό της απόφασης υποχρεώσεών του που αφορούν στη διασφάλιση της πρόσβασης στο Δίκτυο υπό όρους ισοτιμίας και διαφάνειας και υψηλών προτύπων ποιότητας. Ο διαγωνισμός είχε μοναδικό κριτήριο την χρονική προτεραιότητα, οπότε η ταχύτητα υποβολής των αιτήσεων ήταν ο καθοριστικός παράγοντας για την πρόκριση ή τον αποκλεισμό τους. Λόγω, ωστόσο, των προβλημάτων που εμφάνισε η πλατφόρμα του ΔΕΔΔΗΕ σε αρκετούς από τους συμμετέχοντες, οδήγησε εν τέλει στον αποκλεισμό τους, αφού το διατιθέμενο περιθώριο ηλεκτρικού χώρου καλύφθηκε προηγουμένως από άλλους που δεν αντιμετώπισαν τα ίδια προβλήματα. Με άλλα λόγια το αποτέλεσμα του διαγωνισμού, ήτοι την πρόκριση ή μη των συμμετεχόντων έργων, την καθόρισαν τα προβλήματα της πλατφόρμας του ΔΕΔΔΗΕ και όχι οι ίδιοι οι συμμετέχοντες.

Υπό τις συνθήκες νοθείας αυτές η ακύρωση του διαγωνισμού είναι ο αυτονόητος μονόδρομος. Από εκεί και πέρα και εναλλακτικά της επαναπροκήρυξης του, επειδή το κόστος μιας εκ νέου αποτυχίας του διαχειριστή θα ήταν δύσκολα διαχειρίσιμο, θα μπορούσε το ΥΠΕΝ εν είδη πολιτικής λύσης με νομοθετική πρωτοβουλία του για την τροποποίηση του άρθρου 132, του ν. 4819, να προβλέψει όπως αξιολογηθούν από τον ΔΕΔΔΗΕ όλοι οι φάκελοι όσων ανέβασαν πλήρη στοιχεία και δικαιολογητικά στην πλατφόρμα του διαχειριστή, είτε έλαβαν δηλαδή είτε όχι Αύξοντα Αριθμό (Α/Α) στον προβληματικό διαγωνισμό. Η αξιολόγηση των αιτήσεων εν συνεχεία θα πρέπει να γίνει ανά υποσταθμό ΜΤ/ΥΤ (οι οποίοι όλοι έχουν μεγάλες διαθέσιμες χωρητικότητες λόγω που η Πελοπόννησος ήταν κλειστή σε αιτήματα ΑΠΕ από το 2012) και όπου τυχόν οι αιτήσεις υπερβαίνουν την διαθέσιμη χωρητικότητα, τότε οι όροι σύνδεσης σε αυτόν το υποσταθμό να εκδοθούν με μικρότερη ισχύ ανά αίτηση pro rata. Μια τέτοια λύση συνάδει και δεν ανατρέπει το σκεπτικό της Απόφασης Ε-132/2023 της ΡΑΑΕΥ, ικανοποιεί το αίσθημα Κράτους δικαίου που οφείλει πάραυτα να αποκατασταθεί και αποφεύγει το ρίσκο μιας νέας αποτυχίας του ΔΕΔΔΗΕ καθώς και περαιτέρω δικαστικών διενέξεων.

* O Στέλιος Λουμάκης είναι πρόεδρος του ΣΠΕΦ (Σύνδεσμος Παραγωγών Ενέργειας με Φωτοβολταϊκά)

www.worldenergynews.gr