Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία που άλλοτε αποτελούσε σημείο σύγκλισης για τους Ευρωπαίους πολιτικούς έχει μετατραπεί σε πηγή διαφωνιών. Στο επίκεντρο των συζητήσεων βρίσκεται πλέον το εάν οι δράσεις για το κλίμα έχουν υποβαθμίσει την αναπτυξιακή δυναμική της Ευρώπης.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση υιοθέτησε νομοθεσία που προωθεί τις ανανεώσιμες ενέργειες, την ενεργειακή επάρκεια, τον διασυνοριακό φόρο άνθρακα (CBAM)  και την κατάργηση των κινητήρων εσωτερικής καύσης. Ωστόσο, η προσπάθεια δεν έχει ολοκληρωθεί και πολιτικά αρχίζει να σημειώνεται στροφή προς την αντίθετη κατεύθυνση.

Το διεθνές περιβάλλον αλλάζει χωρίς να είναι ακόμη σαφές προς ποια κατεύθυνση. Ο πόλεμος στην Ουκρανία και η ενεργειακή κρίση ανέδειξαν τις αδυναμίες της πράσινης μετάβασης σε μια γεωπολιτική ενότητα, που είναι πλήρως εξαρτημένη τόσο ενεργειακά όσο και αμυντικά. Η περιβαλλοντική πρωτοπορία της Ευρώπης τίθεται υπό αμφισβήτηση την ώρα που στις ΗΠΑ ο Ντόναλντ Τραμπ κινεί τη διαδικασία αποχώρησης από τη συμφωνία του Παρισιού και ταυτόχρονα ανατρέπει τις ισορροπίες των προηγούμενων δεκαετιών.

Ο βιομηχανικός τομέας της Ευρώπης, οι επιχειρήσεις και ο αγροτικός τομέας εκτιμούν ότι η συμμόρφωση με τους αυστηρούς περιβαλλοντικούς κανονισμούς θα φέρει επιπλέον βάρη, ενώ οι πολίτες δυσφορούν με το αυξανόμενο ενεργειακό κόστος.

Σύμφωνα με την επιχειρηματολογία των Βρυξελλών η ενεργειακή μετάβαση στην ΕΕ θα μπορούσε να μειώσει τις τελικές τιμές ηλεκτρικού ρεύματος για τα νοικοκυριά και τη βιομηχανία κατά 11% το 2035 και κατά 30% το 2040.

Για να γίνει όμως αυτό απαιτούνται τουλάχιστον 2 τρις επενδύσεων σε υποδομές δικτύου έως το 2050, πράγμα που σημαίνει χρηματοδοτήσεις της τάξης των 90 δις ευρώ ετησίως. Και αυτό σε μια περίοδο που η Ευρώπη είναι αντιμέτωπη με δημοσιονομικούς περιορισμούς αλλά και την ανάγκη διάθεσης σημαντικών κονδυλίων στην άμυνα.  

Έτσι δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι ο «πράσινος» ζήλος της πρώτης πενταετούς θητείας της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν έχει περιοριστεί στην τρέχουσα θητείας της, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι το σχέδιο της πράσινης μετάβασης έχει μπει στον πάγο με τον Επίτροπο για το Κλίμα  Βέπκε Χούκστρα να δηλώνει ότι «πρέπει πραγματικά να κάνουμε δύο πράγματα: Το ένα να συνεχίζουμε να υποστηρίζουμε τους φιλόδοξους στόχους μας επειδή αυτή είναι η πραγματικότητα και η κλιματική αλλαγή είναι στην πόρτα του καθενός μας. Και το δεύτερο, να γεφυρώσουμε αυτές τις φιλοδοξίες δίνοντας στους πολίτες προοπτική. Να εξασφαλίσουμε ότι οι επιχειρήσεις θα συνεχίσουν να εξελίσσονται και οι πολίτες να έχουν ένα φωτεινό μέλλον ακόμα κι αν οι συνθήκες αλλάξουν».

Εξάλλου και μόνο η αναφορά του νέου Επιτρόπου Ενέργειας Dan Jorgensen, ότι Η ΕΕ θα μπορούσε να εξοικονομήσει 45 δισεκατομμύρια ευρώ  από τον λογαριασμό της για τις εισαγωγές ορυκτών καυσίμων φέτος με προτάσεις για την επιτάχυνση των αδειών για έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, την αλλαγή του τρόπου καθορισμού των ενεργειακών τιμολογίων και την αύξηση των κρατικών ενισχύσεων για τις καθαρές βιομηχανίες δείχνει ποια είναι η πρόθεση της Ευρωπαϊκης Επιτροπής.

Στη Γερμανία μια χώρα που κάποτε θεωρούνταν φάρος προοδευτικής κλιματικής πολιτικής η νέα κυβέρνηση φλερτάρει με την ανάκληση των φιλόδοξων περιβαλλοντικών στόχων την ίδια στιγμή που οι πολίτες επιδεικνύουν αδιαφορία για το κλίμα.

Στην Ελλάδα η κυβέρνηση μοιάζει να είναι θύμα της επιτυχίας της αφού τα 15 MW των ΑΠΕ που είναι πλέον εγκατεστημένα στο ενεργειακό σύστημα (διπλάσια σε σχέση με το 2019) παράγουν ενέργεια που είτε δεν μπορεί να απορροφηθεί λόγω της περιορισμένης ζήτησης, είτε η ζήτηση καλύπτεται από ακριβές θερμικές μονάδες λόγω της απουσίας παραγωγής από ΑΠΕ όταν δεν το επιτρέπουν οι καιρικές συνθήκες.

Δεν είναι τυχαίο ότι ο νέος υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Σταύρος Παπασταύρου κατά την ανάληψη των καθηκόντων του δεσμεύτηκε για μια πολιτική ισόρροπης αντιμετώπισης της ανάπτυξης με την προστασία του περιβάλλοντος ενώ ο υφυπουργός Ενέργειας Νίκος Τσάφος δήλωσε ότι πυξίδα της πολιτικής του θα είναι να πάψει το κόστος ενέργειας να αποτελεί βραχνά για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις.

Σε αυτό το ρευστό περιβάλλον ένα πράγμα είναι βέβαιο: Η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι επιμέρους κυβερνήσεις όπως η ελληνική δεν μπορούν να κάνουν πίσω στην πράσινη μετάβαση. Δεν μπορούν να ανατρέψουν μια πολιτική που σχεδιάζεται ήδη από τη δεκαετία του 1990 και στην οποία έχουν επενδυθεί εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ

Το ζητούμενο πλέον είναι η ταχύτητα της πράσινης μετάβασης, αλλά και ο επιτυχής συνδυασμός της με την ανάπτυξη και τη συμπερίληψη σε κοινωνικό επίπεδο.

Είναι προς το συμφέρον της Ευρωπαϊκής Ένωσης να κερδίσει τη μάχη εκτός αν θέλει να την αφήσει πίσω η Κίνα στην κούρσα για βιομηχανίες με πράσινες τεχνολογίες.

Οι επόμενες διαπραγματεύσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο για να οριστούν οι περιβαλλοντικοί στόχοι για το 2040 θα αποτελέσουν τον δείκτη για το πόσο φιλόδοξη είναι η Ένωση και για το εάν έχει μάθει από τα παθήματα του παρελθόντος.