Καθώς τα κράτη επιδιώκουν να εξασφαλίσουν ζήτηση και να μειώσουν τους κινδύνους στην προσφορά, οι αγωγοί επιστρέφουν στο γεωπολιτικό προσκήνιο
Οι αγωγοί είναι η αθέατη ραχοκοκαλιά του παγκόσμιου ενεργειακού συστήματος – μεταφέρουν δισεκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου και τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια φυσικού αερίου με απαράμιλλη αποτελεσματικότητα, αξιοπιστία και κλίμακα.
Με βάση το Oil Price, στις Ηνωμένες Πολιτείες, διαχειρίζονται σχεδόν το 70% των μεταφορών πετρελαιοειδών – πάνω από 14 δισεκατομμύρια βαρέλια ετησίως – χωρίς τη δημοσιότητα ή τη μεταβλητότητα του θαλάσσιου εμπορίου.
Αυτό που καθιστά τους αγωγούς αναντικατάστατους δεν είναι απλώς το κόστος ή το αποτύπωμα άνθρακα, αλλά η συνοχή.
Διακρατικά συστήματα όπως ο ρωσικός Druzhba και ο καναδικός Keystone δεν είναι απλώς αγωγοί – είναι αρτηρίες ενεργειακής ασφάλειας, σχεδιασμένες να παρακάμπτουν στρατηγικά σημεία πλοήγησης και να ενισχύουν την ανθεκτικότητα της προσφοράς.
Αυτοί οι διάδρομοι συνδέουν παραγωγούς και καταναλωτές σε διαφορετικές ηπείρους, συχνά μακριά από τη δημόσια θέα, αλλά ποτέ εκτός παιχνιδιού.
Ωστόσο, οι αγωγοί δημιουργούν και γραμμές τριβής. Υποδομές που διασχίζουν σύνορα ή στενά – όπως του Ορμούζ, του Σουέζ ή της Μαλάκκα – μπορούν να εξελιχθούν σε γεωπολιτικά σημεία ανάφλεξης.
Οι διακοπές λειτουργίας σε αυτά τα σημεία δεν περιορίζονται σε τοπικό επίπεδο.
Αντιθέτως, προκαλούν παγκόσμιους απόηχους με τη μορφή ανατιμήσεων, μεταβολών στα αποθέματα και ανακατεύθυνσης εμπορικών ροών.
Ο έλεγχος τέτοιων υποδομών είναι ισχύς. Δεν αποφέρει μόνο έσοδα από τη μεταφορά, αλλά και στρατηγική επιρροή – κάτι όλο και πιο ορατό σε διαηπειρωτικά έργα όπως ο Trans-Saharan Gas Pipeline, όπου η υποδομή λειτουργεί τόσο ως εμπορικό εργαλείο όσο και ως γεωπολιτικό στοίχημα.
Καθώς τα κράτη επιδιώκουν να εξασφαλίσουν ζήτηση και να μειώσουν τους κινδύνους στην προσφορά, η πολιτική των αγωγών επιστρέφει στο προσκήνιο.
1. Druzhba Pipeline (Ρωσία προς Κεντρική Ευρώπη)
Ο Druzhba, γνωστός και ως «Αγωγός Φιλίας», παραμένει ένας από τους μεγαλύτερους και γεωπολιτικά πιο ευαίσθητους διαδρόμους μεταφοράς αργού πετρελαίου παγκοσμίως. Ολοκληρώθηκε το 1964 για να συνδέσει τα σοβιετικά πετρελαϊκά πεδία με τις αγορές του Συμφώνου της Βαρσοβίας και σήμερα εκτείνεται σε μήκος άνω των 4.000 χιλιομέτρων, διασχίζοντας τη Ρωσία, τη Λευκορωσία, την Ουκρανία, την Πολωνία, την Ουγγαρία, τη Σλοβακία και την Τσεχία, με τελικό προορισμό τη Γερμανία.
Η μέγιστη μεταφορική του ικανότητα φτάνει τα 1,4 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα, ενώ το δίκτυο υποστηρίζεται από σειρά αντλιοστασίων και δεξαμενών συνολικής χωρητικότητας περίπου 1,5 εκατ. κυβικών μέτρων.
Ο Druzhba μπορεί να έχει ξεπεράσει τα σοβιετικά πολιτικά του θεμέλια, όχι όμως και τη στρατηγική του σημασία. Συνεχίζει να αποτελεί βασική δίοδο για το ρωσικό πετρέλαιο στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, παρά τις διαρκείς διακοπές λόγω πολεμικών εξελίξεων και τις προσπάθειες της ΕΕ για ενεργειακή διαφοροποίηση. Τμήματά του έχουν επανειλημμένως τεθεί εκτός λειτουργίας, αλλάξει πορεία ή απενεργοποιηθεί λόγω δολιοφθορών, κυρώσεων και εμπορικής αναδιάρθρωσης.
Έως τα τέλη Ιουνίου 2025, οι ροές παραμένουν κατακερματισμένες. Σύμφωνα με το Reuters στις 26 Ιουνίου, τα αποθέματα πετρελαίου στις ΗΠΑ κατέγραψαν νέα αναπάντεχη μείωση, γεγονός που ενίσχυσε τις τιμές Brent και WTI, παρά τη σημαντική μείωση των όγκων του Druzhba προς τη Γερμανία, αφού το Καζακστάν περιόρισε τις παραδόσεις Ιουνίου στους 160.000 τόνους.
2. ESPO Pipeline (Ρωσία προς Κίνα και Ειρηνικό)
Ο αγωγός ESPO (Ανατολική Σιβηρία–Ειρηνικός Ωκεανός) είναι ένα ρωσικό σύστημα μεταφοράς αργού πετρελαίου που ενώνει την Ανατολική Σιβηρία με τις αγορές της Ασίας και του Ειρηνικού. Τον διαχειρίζεται η Transneft και περιλαμβάνει δύο κύριες διαδρομές: η πρώτη συνδέει το Taishet με το Skovorodino, και η δεύτερη το Skovorodino με το λιμάνι εξαγωγής στο Kozmino στον Ειρηνικό. Υπάρχει και διακλάδωση από το Skovorodino προς το Mohe και το Daqing στην Κίνα.
Η κατασκευή του ξεκίνησε τον Απρίλιο του 2006, με το τμήμα Taishet–Talakan να τίθεται αρχικά σε λειτουργία ανάστροφα το 2008 για τη μεταφορά πετρελαίου από το κοίτασμα Alinsky. Η αρχική δυναμικότητα ήταν 600.000 βαρέλια ημερησίως, η οποία αυξήθηκε σε 1 εκατ. το 2016, με στόχο την επέκταση στα 1,6 εκατ. έως το 2025.
3. Nord Stream 1 & 2 (Ρωσία προς Γερμανία)
Οι Nord Stream 1 και 2 είναι υποθαλάσσιοι αγωγοί φυσικού αερίου που συνδέουν τη Ρωσία με τη Γερμανία μέσω της Βαλτικής Θάλασσας. Με συνολικό μήκος 1.224 χιλιομέτρων ο καθένας, οι δύο αγωγοί προσέφεραν την πιο άμεση δίοδο μεταξύ των ρωσικών αποθεμάτων φυσικού αερίου και των ευρωπαϊκών αγορών. Η συνδυασμένη τους ικανότητα φτάνει τα 110 δισ. κυβικά μέτρα ετησίως.
Το αέριο προέρχεται κυρίως από το κοίτασμα Bovanenkovo στη χερσόνησο Yamal της Δυτικής Σιβηρίας, με εκτιμώμενα αποθέματα έως και 4,9 τρισ. κυβικά μέτρα.
Ωστόσο, και οι δύο αγωγοί βρίσκονται πλέον εκτός λειτουργίας, λόγω γεωπολιτικών εντάσεων, κυρώσεων και πιθανών δολιοφθορών, επιβεβαιώνοντας τη σύνδεση της ενεργειακής υποδομής με τη διεθνή στρατηγική ισορροπία.
Ο Nord Stream 1 τέθηκε σε λειτουργία το 2011, ενώ ο Nord Stream 2, αν και ολοκληρώθηκε το 2021, δεν τέθηκε ποτέ σε υπηρεσία. Και οι δύο αγωγοί βρέθηκαν στο επίκεντρο έντονης γεωπολιτικής διαμάχης, συμβολίζοντας αφενός την ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης από το ρωσικό αέριο, αφετέρου την εύθραυστη ασφάλεια υποδομών. Τον Σεπτέμβριο του 2022, εκρήξεις προκάλεσαν σοβαρές ζημιές σε τρεις από τις τέσσερις γραμμές του συστήματος, οδηγώντας σε μαζικές διαρροές φυσικού αερίου και τροφοδοτώντας υποψίες δολιοφθοράς.
4. Keystone Pipeline System (Καναδάς προς ΗΠΑ)
Το σύστημα αγωγών Keystone αποτελεί βασική και έντονα πολιτικοποιημένη συνιστώσα του ενεργειακού δικτύου της Βόρειας Αμερικής. Πλέον λειτουργεί από τη South Bow – εταιρεία που αποσχίστηκε από τον τομέα υγρών καυσίμων της TC Energy – και μεταφέρει αργό πετρέλαιο και πίσσα από τα πετρελαϊκά πεδία της Αλμπέρτα βαθιά στην καρδιά της αμερικανικής διύλισης. Οι βασικές διαδρομές συνδέουν το Hardisty (Αλμπέρτα) με το Steele City (Νεμπράσκα) και από εκεί με κρίσιμους διυλιστηριακούς κόμβους σε Ιλινόι, Οκλαχόμα και Τέξας.
Η πρώτη φάση του συστήματος εκτείνεται σε πάνω από 3.300 χιλιόμετρα και μεταφέρει έως και 590.000 βαρέλια την ημέρα προς τα διυλιστήρια του Μεσοδυτικού. Το ευρύτερο δίκτυο φτάνει μέχρι το Port Arthur και το Χιούστον, ενσωματώνοντας την υποδομή επεξεργασίας και εξαγωγών της Ακτής του Κόλπου των ΗΠΑ. Η επίμαχη επέκταση Keystone XL, που θα προσέθετε 830.000 βαρέλια ημερησίως, ακυρώθηκε το 2021 έπειτα από μακροχρόνιες νομικές και πολιτικές αντιπαραθέσεις.
Ο Keystone βρίσκεται διαρκώς στο σταυροδρόμι στρατηγικής και περιβαλλοντικής πολιτικής. Οι πολέμιοι του επισημαίνουν τους αυξημένους κινδύνους διαρροής και ρύπανσης από τη μεταφορά αραιωμένης πίσσας. Οι υποστηρικτές του, αντίθετα, τονίζουν πως αγωγοί όπως ο Keystone ενισχύουν την ενεργειακή αυτονομία της ηπείρου, μειώνουν τις θαλάσσιες εισαγωγές και στηρίζουν χιλιάδες καλοπληρωμένες θέσεις εργασίας στους τομείς της μηχανικής, της κατασκευής και της λειτουργίας.
5. BTC Pipeline (Μπακού–Τιφλίδα–Τζεϊχάν)
Ο αγωγός Baku–Tbilisi–Ceyhan (BTC) εκτείνεται σε 1.768 χιλιόμετρα και διασχίζει τρεις χώρες για να μεταφέρει αργό πετρέλαιο από την Κασπία Θάλασσα στη Μεσόγειο. Συνδέει το Μπακού του Αζερμπαϊτζάν με το λιμάνι του Τζεϊχάν στην Τουρκία, περνώντας μέσω της Τιφλίδας στη Γεωργία. Τέθηκε σε λειτουργία στις 25 Μαΐου 2005, ενώ η πρώτη φάση ολοκληρώθηκε τον Ιούνιο του 2006. Τα τμήματα Αζερμπαϊτζάν και Γεωργίας διαχειρίζεται η BP για λογαριασμό των μετόχων της στο κοινοπρακτικό σχήμα BTC Co, ενώ το τουρκικό τμήμα λειτουργεί υπό τη BOTAS International Limited.
Αρχικά, ο BTC είχε σχεδιαστεί να μεταφέρει 1 εκατ. βαρέλια την ημέρα. Η BP αύξησε την απόδοση στα 1,2 εκατ. με τη χρήση χημικών ουσιών που μειώνουν την αντίσταση ροής μέσα στον αγωγό. Το προηγούμενο έτος, 305 τάνκερ φόρτωσαν συνολικά 29 εκατ. τόνους αργού από τον τερματικό του Τζεϊχάν.
6. TANAP (Διανατολικός Αγωγός Φυσικού Αερίου)
Ο Διανατολικός Αγωγός Φυσικού Αερίου (TANAP) διασχίζει την Τουρκία, ξεκινώντας από τα σύνορα με τη Γεωργία έως τα σύνορα με την Ελλάδα. Συνδέει τον Νότιο Καυκάσιο Αγωγό (SCP) με τον Διαδριατικό Αγωγό (TAP), μεταφέροντας φυσικό αέριο από τα κοιτάσματα του Αζερμπαϊτζάν προς την Τουρκία και την Ευρώπη. Έχει συνολικό μήκος 1.811 χιλιόμετρα. Η πρώτη φάση τέθηκε σε λειτουργία τον Ιούνιο του 2018 και η δεύτερη ολοκληρώθηκε τον Νοέμβριο του 2019.
Το 2020, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν χαρακτήρισε τον TANAP «έργο ειρήνης για την περιοχή» και ανακοίνωσε ότι ο αγωγός έφτασε τη μέγιστη χωρητικότητά του, αγγίζοντας τα 32 δισ. κυβικά μέτρα ετησίως. Σήμερα, μεταφέρει περίπου 16 bcm ετησίως, με δυνατότητα επέκτασης στα 31 bcm.
7. Αγωγός Ιράκ–Τουρκίας (ITP)
Ο αγωγός Kirkuk-Ceyhan, γνωστός και ως Ιράκ–Τουρκία Crude Pipeline (ITP), είναι ενεργός αγωγός πετρελαίου που εκτείνεται από την πόλη Κιρκούκ στο βόρειο Ιράκ μέχρι το τερματικό εξαγωγών στο Τζεϊχάν της Τουρκίας. Η πρώτη φάση του αγωγού μήκους 986 χλμ ολοκληρώθηκε το 1976, ενώ ο δεύτερος παράλληλος αγωγός ολοκληρώθηκε το 1987. Η συνολική χωρητικότητα φτάνει τα 1,4 εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως, καθιστώντας το Ιράκ τον μεγαλύτερο προμηθευτή πετρελαίου στην Τουρκία και παρέχοντας παράλληλα εναλλακτική οδό εξαγωγών.
Πέρυσι, η Τουρκία ανέστειλε τη ροή πετρελαίου μέσω του ITP, μετά από απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου Αγωγών (ICC) που της επέβαλε πληρωμή περίπου 1,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων στο Ιράκ για παρελθούσες παραδόσεις και απαγόρευσε τις εξαγωγές αργού από το Κουρδιστάν μέσω του αγωγού. Από τότε, ο κρίσιμος αγωγός παραμένει κλειστός για δύο χρόνια.
8. Αγωγός Trans Mountain (Καναδάς)
Ο αγωγός Trans Mountain μεταφέρει αργό και διυλισμένα πετρελαϊκά προϊόντα από το Έντμοντον της Αλμπέρτα έως τις ακτές της Βρετανικής Κολομβίας, με σημεία παράδοσης σε Καμλούπς, Σούμας και Μπερνάμπι. Το έργο επέκτασης Trans Mountain Expansion Project (TMX), που διπλασίασε τη χωρητικότητα, τέθηκε σε πλήρη λειτουργία τον Μάιο του 2024.
Η επέκταση στόχευε στη μείωση της εξάρτησης της καναδικής βιομηχανίας πετρελαίου από αγωγούς προς τις ΗΠΑ και διυλιστήρια της Αμερικής, που προκαλούσαν μειωμένες τιμές και εκθέσεις σε διακυμάνσεις. Ωστόσο, το TMX αντιμετωπίζει νέες προκλήσεις: αν και έχει ανοίξει νέες αγορές εξαγωγών, ιδιαίτερα στην Ασία, ορισμένες εταιρείες διστάζουν να πληρώσουν τα υψηλότερα τέλη λόγω υπερβάσεων κόστους. Αυτό έχει οδηγήσει σε χαμηλότερη χρήση σε σχέση με τις προβλέψεις, παρά τα σημαντικά οικονομικά οφέλη για τον Καναδά.
9. Αγωγοί Πετρελαίου και Αερίου Κίνας-Μιανμάρ
Οι αγωγοί Κίνας-Μιανμάρ αποτελούν στρατηγική παράκαμψη, ως απάντηση της Κίνας στο λεγόμενο «Δίλημμα της Μαλάκκα». Διασχίζουν περίπου 800 χιλιόμετρα στο έδαφος της Μιανμάρ, επιτρέποντας στην Κίνα να παρακάμψει ένα από τα πιο ευάλωτα θαλάσσια σημεία διέλευσης της Ασίας. Το αργό πετρέλαιο, προερχόμενο από Μέση Ανατολή και Αφρική, εκφορτώνεται στο λιμάνι Κιάουκφυου της Μιανμάρ και μεταφέρεται οδικώς στην επαρχία Γιουνάν της Κίνας. Παράλληλα, ένας αγωγός φυσικού αερίου μεταφέρει αέριο τόσο στην Κίνα όσο και στην εγχώρια αγορά της Μιανμάρ.
Αυτή η χερσαία διαδρομή αποτελεί σπάνια εναλλακτική στην ιδιαίτερα επιτηρούμενη Διώρυγα Μαλάκκα, από όπου περνούν παραδοσιακά πάνω από το 80% των εισαγωγών πετρελαίου της Κίνας. Εκτός από ασφάλεια στις θαλάσσιες μεταφορές, οι αγωγοί υποστηρίζουν τέσσερις σταθμούς λήψης στην Μιανμάρ, καλύπτοντας τοπικές ενεργειακές ανάγκες και ενισχύοντας τη διμερής αλληλεξάρτηση. Για την κυβέρνηση της Μιανμάρ, το έργο αποτελεί επίσης σημαντική πηγή εσόδων, με σταθερές εισφορές διέλευσης και πληρωμές υποδομής από την Κίνα.
Αυτό το διάδρομο αποτυπώνει τη στρατηγική της Κίνας στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας Belt and Road: διαφοροποίηση διαδρομών, διασφάλιση χερσαίας πρόσβασης και επέκταση περιφερειακής επιρροής μέσω σταθερής υποδομής. Σε μια εποχή ευάλωτων θαλάσσιων οδών και μεταβαλλόμενων συμμαχιών, ο συγκεκριμένος σύνδεσμος είναι διακριτικά αλλά εξαιρετικά σημαντικός.
www.worldenergynews.gr
Με βάση το Oil Price, στις Ηνωμένες Πολιτείες, διαχειρίζονται σχεδόν το 70% των μεταφορών πετρελαιοειδών – πάνω από 14 δισεκατομμύρια βαρέλια ετησίως – χωρίς τη δημοσιότητα ή τη μεταβλητότητα του θαλάσσιου εμπορίου.
Αυτό που καθιστά τους αγωγούς αναντικατάστατους δεν είναι απλώς το κόστος ή το αποτύπωμα άνθρακα, αλλά η συνοχή.
Διακρατικά συστήματα όπως ο ρωσικός Druzhba και ο καναδικός Keystone δεν είναι απλώς αγωγοί – είναι αρτηρίες ενεργειακής ασφάλειας, σχεδιασμένες να παρακάμπτουν στρατηγικά σημεία πλοήγησης και να ενισχύουν την ανθεκτικότητα της προσφοράς.
Αυτοί οι διάδρομοι συνδέουν παραγωγούς και καταναλωτές σε διαφορετικές ηπείρους, συχνά μακριά από τη δημόσια θέα, αλλά ποτέ εκτός παιχνιδιού.
Ωστόσο, οι αγωγοί δημιουργούν και γραμμές τριβής. Υποδομές που διασχίζουν σύνορα ή στενά – όπως του Ορμούζ, του Σουέζ ή της Μαλάκκα – μπορούν να εξελιχθούν σε γεωπολιτικά σημεία ανάφλεξης.
Οι διακοπές λειτουργίας σε αυτά τα σημεία δεν περιορίζονται σε τοπικό επίπεδο.
Αντιθέτως, προκαλούν παγκόσμιους απόηχους με τη μορφή ανατιμήσεων, μεταβολών στα αποθέματα και ανακατεύθυνσης εμπορικών ροών.
Ο έλεγχος τέτοιων υποδομών είναι ισχύς. Δεν αποφέρει μόνο έσοδα από τη μεταφορά, αλλά και στρατηγική επιρροή – κάτι όλο και πιο ορατό σε διαηπειρωτικά έργα όπως ο Trans-Saharan Gas Pipeline, όπου η υποδομή λειτουργεί τόσο ως εμπορικό εργαλείο όσο και ως γεωπολιτικό στοίχημα.
Καθώς τα κράτη επιδιώκουν να εξασφαλίσουν ζήτηση και να μειώσουν τους κινδύνους στην προσφορά, η πολιτική των αγωγών επιστρέφει στο προσκήνιο.
1. Druzhba Pipeline (Ρωσία προς Κεντρική Ευρώπη)
Ο Druzhba, γνωστός και ως «Αγωγός Φιλίας», παραμένει ένας από τους μεγαλύτερους και γεωπολιτικά πιο ευαίσθητους διαδρόμους μεταφοράς αργού πετρελαίου παγκοσμίως. Ολοκληρώθηκε το 1964 για να συνδέσει τα σοβιετικά πετρελαϊκά πεδία με τις αγορές του Συμφώνου της Βαρσοβίας και σήμερα εκτείνεται σε μήκος άνω των 4.000 χιλιομέτρων, διασχίζοντας τη Ρωσία, τη Λευκορωσία, την Ουκρανία, την Πολωνία, την Ουγγαρία, τη Σλοβακία και την Τσεχία, με τελικό προορισμό τη Γερμανία.
Η μέγιστη μεταφορική του ικανότητα φτάνει τα 1,4 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα, ενώ το δίκτυο υποστηρίζεται από σειρά αντλιοστασίων και δεξαμενών συνολικής χωρητικότητας περίπου 1,5 εκατ. κυβικών μέτρων.
Ο Druzhba μπορεί να έχει ξεπεράσει τα σοβιετικά πολιτικά του θεμέλια, όχι όμως και τη στρατηγική του σημασία. Συνεχίζει να αποτελεί βασική δίοδο για το ρωσικό πετρέλαιο στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, παρά τις διαρκείς διακοπές λόγω πολεμικών εξελίξεων και τις προσπάθειες της ΕΕ για ενεργειακή διαφοροποίηση. Τμήματά του έχουν επανειλημμένως τεθεί εκτός λειτουργίας, αλλάξει πορεία ή απενεργοποιηθεί λόγω δολιοφθορών, κυρώσεων και εμπορικής αναδιάρθρωσης.
Έως τα τέλη Ιουνίου 2025, οι ροές παραμένουν κατακερματισμένες. Σύμφωνα με το Reuters στις 26 Ιουνίου, τα αποθέματα πετρελαίου στις ΗΠΑ κατέγραψαν νέα αναπάντεχη μείωση, γεγονός που ενίσχυσε τις τιμές Brent και WTI, παρά τη σημαντική μείωση των όγκων του Druzhba προς τη Γερμανία, αφού το Καζακστάν περιόρισε τις παραδόσεις Ιουνίου στους 160.000 τόνους.
2. ESPO Pipeline (Ρωσία προς Κίνα και Ειρηνικό)
Ο αγωγός ESPO (Ανατολική Σιβηρία–Ειρηνικός Ωκεανός) είναι ένα ρωσικό σύστημα μεταφοράς αργού πετρελαίου που ενώνει την Ανατολική Σιβηρία με τις αγορές της Ασίας και του Ειρηνικού. Τον διαχειρίζεται η Transneft και περιλαμβάνει δύο κύριες διαδρομές: η πρώτη συνδέει το Taishet με το Skovorodino, και η δεύτερη το Skovorodino με το λιμάνι εξαγωγής στο Kozmino στον Ειρηνικό. Υπάρχει και διακλάδωση από το Skovorodino προς το Mohe και το Daqing στην Κίνα.
Η κατασκευή του ξεκίνησε τον Απρίλιο του 2006, με το τμήμα Taishet–Talakan να τίθεται αρχικά σε λειτουργία ανάστροφα το 2008 για τη μεταφορά πετρελαίου από το κοίτασμα Alinsky. Η αρχική δυναμικότητα ήταν 600.000 βαρέλια ημερησίως, η οποία αυξήθηκε σε 1 εκατ. το 2016, με στόχο την επέκταση στα 1,6 εκατ. έως το 2025.
3. Nord Stream 1 & 2 (Ρωσία προς Γερμανία)
Οι Nord Stream 1 και 2 είναι υποθαλάσσιοι αγωγοί φυσικού αερίου που συνδέουν τη Ρωσία με τη Γερμανία μέσω της Βαλτικής Θάλασσας. Με συνολικό μήκος 1.224 χιλιομέτρων ο καθένας, οι δύο αγωγοί προσέφεραν την πιο άμεση δίοδο μεταξύ των ρωσικών αποθεμάτων φυσικού αερίου και των ευρωπαϊκών αγορών. Η συνδυασμένη τους ικανότητα φτάνει τα 110 δισ. κυβικά μέτρα ετησίως.
Το αέριο προέρχεται κυρίως από το κοίτασμα Bovanenkovo στη χερσόνησο Yamal της Δυτικής Σιβηρίας, με εκτιμώμενα αποθέματα έως και 4,9 τρισ. κυβικά μέτρα.
Ωστόσο, και οι δύο αγωγοί βρίσκονται πλέον εκτός λειτουργίας, λόγω γεωπολιτικών εντάσεων, κυρώσεων και πιθανών δολιοφθορών, επιβεβαιώνοντας τη σύνδεση της ενεργειακής υποδομής με τη διεθνή στρατηγική ισορροπία.
Ο Nord Stream 1 τέθηκε σε λειτουργία το 2011, ενώ ο Nord Stream 2, αν και ολοκληρώθηκε το 2021, δεν τέθηκε ποτέ σε υπηρεσία. Και οι δύο αγωγοί βρέθηκαν στο επίκεντρο έντονης γεωπολιτικής διαμάχης, συμβολίζοντας αφενός την ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης από το ρωσικό αέριο, αφετέρου την εύθραυστη ασφάλεια υποδομών. Τον Σεπτέμβριο του 2022, εκρήξεις προκάλεσαν σοβαρές ζημιές σε τρεις από τις τέσσερις γραμμές του συστήματος, οδηγώντας σε μαζικές διαρροές φυσικού αερίου και τροφοδοτώντας υποψίες δολιοφθοράς.
4. Keystone Pipeline System (Καναδάς προς ΗΠΑ)
Το σύστημα αγωγών Keystone αποτελεί βασική και έντονα πολιτικοποιημένη συνιστώσα του ενεργειακού δικτύου της Βόρειας Αμερικής. Πλέον λειτουργεί από τη South Bow – εταιρεία που αποσχίστηκε από τον τομέα υγρών καυσίμων της TC Energy – και μεταφέρει αργό πετρέλαιο και πίσσα από τα πετρελαϊκά πεδία της Αλμπέρτα βαθιά στην καρδιά της αμερικανικής διύλισης. Οι βασικές διαδρομές συνδέουν το Hardisty (Αλμπέρτα) με το Steele City (Νεμπράσκα) και από εκεί με κρίσιμους διυλιστηριακούς κόμβους σε Ιλινόι, Οκλαχόμα και Τέξας.
Η πρώτη φάση του συστήματος εκτείνεται σε πάνω από 3.300 χιλιόμετρα και μεταφέρει έως και 590.000 βαρέλια την ημέρα προς τα διυλιστήρια του Μεσοδυτικού. Το ευρύτερο δίκτυο φτάνει μέχρι το Port Arthur και το Χιούστον, ενσωματώνοντας την υποδομή επεξεργασίας και εξαγωγών της Ακτής του Κόλπου των ΗΠΑ. Η επίμαχη επέκταση Keystone XL, που θα προσέθετε 830.000 βαρέλια ημερησίως, ακυρώθηκε το 2021 έπειτα από μακροχρόνιες νομικές και πολιτικές αντιπαραθέσεις.
Ο Keystone βρίσκεται διαρκώς στο σταυροδρόμι στρατηγικής και περιβαλλοντικής πολιτικής. Οι πολέμιοι του επισημαίνουν τους αυξημένους κινδύνους διαρροής και ρύπανσης από τη μεταφορά αραιωμένης πίσσας. Οι υποστηρικτές του, αντίθετα, τονίζουν πως αγωγοί όπως ο Keystone ενισχύουν την ενεργειακή αυτονομία της ηπείρου, μειώνουν τις θαλάσσιες εισαγωγές και στηρίζουν χιλιάδες καλοπληρωμένες θέσεις εργασίας στους τομείς της μηχανικής, της κατασκευής και της λειτουργίας.
5. BTC Pipeline (Μπακού–Τιφλίδα–Τζεϊχάν)
Ο αγωγός Baku–Tbilisi–Ceyhan (BTC) εκτείνεται σε 1.768 χιλιόμετρα και διασχίζει τρεις χώρες για να μεταφέρει αργό πετρέλαιο από την Κασπία Θάλασσα στη Μεσόγειο. Συνδέει το Μπακού του Αζερμπαϊτζάν με το λιμάνι του Τζεϊχάν στην Τουρκία, περνώντας μέσω της Τιφλίδας στη Γεωργία. Τέθηκε σε λειτουργία στις 25 Μαΐου 2005, ενώ η πρώτη φάση ολοκληρώθηκε τον Ιούνιο του 2006. Τα τμήματα Αζερμπαϊτζάν και Γεωργίας διαχειρίζεται η BP για λογαριασμό των μετόχων της στο κοινοπρακτικό σχήμα BTC Co, ενώ το τουρκικό τμήμα λειτουργεί υπό τη BOTAS International Limited.
Αρχικά, ο BTC είχε σχεδιαστεί να μεταφέρει 1 εκατ. βαρέλια την ημέρα. Η BP αύξησε την απόδοση στα 1,2 εκατ. με τη χρήση χημικών ουσιών που μειώνουν την αντίσταση ροής μέσα στον αγωγό. Το προηγούμενο έτος, 305 τάνκερ φόρτωσαν συνολικά 29 εκατ. τόνους αργού από τον τερματικό του Τζεϊχάν.
6. TANAP (Διανατολικός Αγωγός Φυσικού Αερίου)
Ο Διανατολικός Αγωγός Φυσικού Αερίου (TANAP) διασχίζει την Τουρκία, ξεκινώντας από τα σύνορα με τη Γεωργία έως τα σύνορα με την Ελλάδα. Συνδέει τον Νότιο Καυκάσιο Αγωγό (SCP) με τον Διαδριατικό Αγωγό (TAP), μεταφέροντας φυσικό αέριο από τα κοιτάσματα του Αζερμπαϊτζάν προς την Τουρκία και την Ευρώπη. Έχει συνολικό μήκος 1.811 χιλιόμετρα. Η πρώτη φάση τέθηκε σε λειτουργία τον Ιούνιο του 2018 και η δεύτερη ολοκληρώθηκε τον Νοέμβριο του 2019.
Το 2020, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν χαρακτήρισε τον TANAP «έργο ειρήνης για την περιοχή» και ανακοίνωσε ότι ο αγωγός έφτασε τη μέγιστη χωρητικότητά του, αγγίζοντας τα 32 δισ. κυβικά μέτρα ετησίως. Σήμερα, μεταφέρει περίπου 16 bcm ετησίως, με δυνατότητα επέκτασης στα 31 bcm.
7. Αγωγός Ιράκ–Τουρκίας (ITP)
Ο αγωγός Kirkuk-Ceyhan, γνωστός και ως Ιράκ–Τουρκία Crude Pipeline (ITP), είναι ενεργός αγωγός πετρελαίου που εκτείνεται από την πόλη Κιρκούκ στο βόρειο Ιράκ μέχρι το τερματικό εξαγωγών στο Τζεϊχάν της Τουρκίας. Η πρώτη φάση του αγωγού μήκους 986 χλμ ολοκληρώθηκε το 1976, ενώ ο δεύτερος παράλληλος αγωγός ολοκληρώθηκε το 1987. Η συνολική χωρητικότητα φτάνει τα 1,4 εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως, καθιστώντας το Ιράκ τον μεγαλύτερο προμηθευτή πετρελαίου στην Τουρκία και παρέχοντας παράλληλα εναλλακτική οδό εξαγωγών.
Πέρυσι, η Τουρκία ανέστειλε τη ροή πετρελαίου μέσω του ITP, μετά από απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου Αγωγών (ICC) που της επέβαλε πληρωμή περίπου 1,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων στο Ιράκ για παρελθούσες παραδόσεις και απαγόρευσε τις εξαγωγές αργού από το Κουρδιστάν μέσω του αγωγού. Από τότε, ο κρίσιμος αγωγός παραμένει κλειστός για δύο χρόνια.
8. Αγωγός Trans Mountain (Καναδάς)
Ο αγωγός Trans Mountain μεταφέρει αργό και διυλισμένα πετρελαϊκά προϊόντα από το Έντμοντον της Αλμπέρτα έως τις ακτές της Βρετανικής Κολομβίας, με σημεία παράδοσης σε Καμλούπς, Σούμας και Μπερνάμπι. Το έργο επέκτασης Trans Mountain Expansion Project (TMX), που διπλασίασε τη χωρητικότητα, τέθηκε σε πλήρη λειτουργία τον Μάιο του 2024.
Η επέκταση στόχευε στη μείωση της εξάρτησης της καναδικής βιομηχανίας πετρελαίου από αγωγούς προς τις ΗΠΑ και διυλιστήρια της Αμερικής, που προκαλούσαν μειωμένες τιμές και εκθέσεις σε διακυμάνσεις. Ωστόσο, το TMX αντιμετωπίζει νέες προκλήσεις: αν και έχει ανοίξει νέες αγορές εξαγωγών, ιδιαίτερα στην Ασία, ορισμένες εταιρείες διστάζουν να πληρώσουν τα υψηλότερα τέλη λόγω υπερβάσεων κόστους. Αυτό έχει οδηγήσει σε χαμηλότερη χρήση σε σχέση με τις προβλέψεις, παρά τα σημαντικά οικονομικά οφέλη για τον Καναδά.
9. Αγωγοί Πετρελαίου και Αερίου Κίνας-Μιανμάρ
Οι αγωγοί Κίνας-Μιανμάρ αποτελούν στρατηγική παράκαμψη, ως απάντηση της Κίνας στο λεγόμενο «Δίλημμα της Μαλάκκα». Διασχίζουν περίπου 800 χιλιόμετρα στο έδαφος της Μιανμάρ, επιτρέποντας στην Κίνα να παρακάμψει ένα από τα πιο ευάλωτα θαλάσσια σημεία διέλευσης της Ασίας. Το αργό πετρέλαιο, προερχόμενο από Μέση Ανατολή και Αφρική, εκφορτώνεται στο λιμάνι Κιάουκφυου της Μιανμάρ και μεταφέρεται οδικώς στην επαρχία Γιουνάν της Κίνας. Παράλληλα, ένας αγωγός φυσικού αερίου μεταφέρει αέριο τόσο στην Κίνα όσο και στην εγχώρια αγορά της Μιανμάρ.
Αυτή η χερσαία διαδρομή αποτελεί σπάνια εναλλακτική στην ιδιαίτερα επιτηρούμενη Διώρυγα Μαλάκκα, από όπου περνούν παραδοσιακά πάνω από το 80% των εισαγωγών πετρελαίου της Κίνας. Εκτός από ασφάλεια στις θαλάσσιες μεταφορές, οι αγωγοί υποστηρίζουν τέσσερις σταθμούς λήψης στην Μιανμάρ, καλύπτοντας τοπικές ενεργειακές ανάγκες και ενισχύοντας τη διμερής αλληλεξάρτηση. Για την κυβέρνηση της Μιανμάρ, το έργο αποτελεί επίσης σημαντική πηγή εσόδων, με σταθερές εισφορές διέλευσης και πληρωμές υποδομής από την Κίνα.
Αυτό το διάδρομο αποτυπώνει τη στρατηγική της Κίνας στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας Belt and Road: διαφοροποίηση διαδρομών, διασφάλιση χερσαίας πρόσβασης και επέκταση περιφερειακής επιρροής μέσω σταθερής υποδομής. Σε μια εποχή ευάλωτων θαλάσσιων οδών και μεταβαλλόμενων συμμαχιών, ο συγκεκριμένος σύνδεσμος είναι διακριτικά αλλά εξαιρετικά σημαντικός.
www.worldenergynews.gr
