Η μέση θερμοκρασία της Γης αυξήθηκε κατά περισσότερο από 1,5°C πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα το 2024 για πρώτη φορά - ένα κρίσιμο όριο στην κλιματική κρίση. Ταυτόχρονα, οι μεγάλες ένοπλες συγκρούσεις συνεχίζουν να μαίνονται στην Ουκρανία, τη Γάζα, το Σουδάν και αλλού. Αυτό που θα έπρεπε να είναι ολοένα και πιο σαφές είναι ότι ο πόλεμος πρέπει τώρα να κατανοηθεί ως κάτι που εκτυλίσσεται στη σκιά της κλιματικής κατάρρευσης.
H περίπλοκη σχέση πολέμων και κλίματος
Οι πόλεμοι και η κλιματική αλλαγή είναι άρρηκτα συνδεδεμένες. Η κλιματική αλλαγή μπορεί να αυξήσει την πιθανότητα βίαιων συγκρούσεων εντείνοντας την έλλειψη πόρων και τον εκτοπισμό, ενώ η ίδια η σύγκρουση επιταχύνει την περιβαλλοντική ζημιά. Αυτό το άρθρο αποτελεί μέρος μιας σειράς, Πόλεμος κατά του κλίματος, η οποία διερευνά τη σχέση μεταξύ κλιματικών ζητημάτων και παγκόσμιων συγκρούσεων.
1. Ο πόλεμος επιδεινώνει την κλιματική αλλαγή
Η εγγενής καταστροφικότητα του πολέμου έχει υποβαθμίσει εδώ και καιρό το περιβάλλον. Αλλά μόλις πρόσφατα έχουμε γίνει πιο έντονα συνειδητοποιημένες οι κλιματικές του επιπτώσεις. Αυτό έρχεται μετά από προσπάθειες κυρίως ερευνητών και οργανώσεων να λάβουν υπόψη τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου που προκύπτουν από τις μάχες, κυρίως στην Ουκρανία και τη Γάζα, καθώς και να καταγράψουν τις εκπομπές από όλες τις στρατιωτικές επιχειρήσεις και την ανοικοδόμηση μετά τον πόλεμο.
Μια μελέτη, που διεξήχθη από τους Επιστήμονες για την Παγκόσμια Ευθύνη και το Παρατηρητήριο Συγκρούσεων και Περιβάλλοντος, έκανε μια καλύτερη εκτίμηση ότι το συνολικό αποτύπωμα άνθρακα των στρατών σε όλο τον κόσμο είναι μεγαλύτερο από αυτό της Ρωσίας, η οποία επί του παρόντος έχει το τέταρτο μεγαλύτερο αποτύπωμα στον κόσμο.
Οι ΗΠΑ φαίνεται να έχουν τις υψηλότερες στρατιωτικές εκπομπές. Οι εκτιμήσεις των ερευνητών Benjamin Neimark, Oliver Belcher και Patrick Bigger με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο υποδηλώνουν ότι, αν ήταν χώρα, ο στρατός των ΗΠΑ θα ήταν ο 47ος μεγαλύτερος εκπομπός αερίων του θερμοκηπίου στον κόσμο. Αυτό θα το τοποθετούσε ανάμεσα στο Περού και την Πορτογαλία.
Αυτές οι μελέτες, ωστόσο, βασίζονται σε περιορισμένα δεδομένα. Μερικές φορές, στρατιωτικές υπηρεσίες αναφέρουν δεδομένα μερικών εκπομπών και οι ερευνητές πρέπει να τα συμπληρώσουν με τους δικούς τους υπολογισμούς χρησιμοποιώντας επίσημα κυβερνητικά στοιχεία και στοιχεία των συναφών βιομηχανιών. Υπάρχει επίσης σημαντική διακύμανση από χώρα σε χώρα. Ορισμένες στρατιωτικές εκπομπές, κυρίως αυτές της Κίνας και της Ρωσίας, έχουν αποδειχθεί σχεδόν αδύνατο να εκτιμηθούν.
Οι πόλεμοι μπορούν επίσης να θέσουν σε κίνδυνο τη διεθνή συνεργασία για την κλιματική αλλαγή και την ενεργειακή μετάβαση. Από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, για παράδειγμα, η επιστημονική συνεργασία μεταξύ της Δύσης και της Ρωσίας στην Αρκτική έχει διακοπεί. Αυτό έχει εμποδίσει τη συλλογή κρίσιμων κλιματικών δεδομένων.
Το κρίσιμο σημείο είναι ότι η αναγνώριση του κλιματικού κόστους του πολέμου εγείρει ολοένα και περισσότερο ηθικά και πρακτικά ερωτήματα σχετικά με την ανάγκη για πιο στρατηγικό περιορισμό και για το αν η επιχείρηση του πολέμου μπορεί ποτέ να καταστεί λιγότερο καταστροφική για το περιβάλλον.
2. Η κλιματική αλλαγή απαιτεί στρατιωτικές απαντήσεις
Πριν τεθεί στο προσκήνιο ο αντίκτυπος του πολέμου στο κλίμα, οι ερευνητές συζήτησαν εάν η κλιματική κρίση θα μπορούσε να λειτουργήσει ως «πολλαπλασιαστής απειλής». Αυτό οδήγησε ορισμένους να υποστηρίξουν ότι η κλιματική αλλαγή θα μπορούσε να εντείνει τον κίνδυνο βίας σε μέρη του κόσμου που ήδη βρίσκονται υπό πίεση από την επισιτιστική και υδάτινη ανασφάλεια, τις εσωτερικές εντάσεις, την κακή διακυβέρνηση και τις εδαφικές διαμάχες.
Ορισμένες συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή και το Σαχέλ έχουν ήδη χαρακτηριστεί ως «κλιματικοί πόλεμοι», υπονοώντας ότι μπορεί να μην είχαν συμβεί αν δεν υπήρχαν οι πιέσεις της κλιματικής αλλαγής. Άλλοι ερευνητές έχουν δείξει πώς τέτοιοι ισχυρισμοί είναι βαθιά αμφιλεγόμενοι.
Πιο δύσκολο να αμφισβητηθεί είναι η παρατήρηση ότι η κλιματική κρίση οδηγεί τους στρατούς να αναπτύσσονται με μεγαλύτερη συχνότητα για να βοηθήσουν σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης για τους πολίτες. Αυτό περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων, από την καταπολέμηση των πυρκαγιών έως την ενίσχυση των αντιπλημμυρικών έργων, την παροχή βοήθειας σε εκκενώσεις, τη διεξαγωγή επιχειρήσεων έρευνας και διάσωσης, την υποστήριξη της ανάκαμψης μετά από καταστροφές και την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας.
Είναι αμφίβολο αν η κλιματική κρίση θα οδηγήσει σε περισσότερη βία και ένοπλες συγκρούσεις στο μέλλον. Εάν συμβεί αυτό, η στρατιωτική δύναμη μπορεί να χρειαστεί να αναπτύσσεται συχνότερα. Ταυτόχρονα, εάν οι στρατοί εξαρτώνται για να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση της αυξανόμενης συχνότητας και έντασης των καταστροφών που σχετίζονται με το κλίμα, οι πόροι τους θα επιβαρυνθούν περαιτέρω και οι κυβερνήσεις θα βρεθούν αντιμέτωπες με δύσκολες επιλογές σχετικά με το είδος των καθηκόντων που πρέπει να ιεραρχηθούν και εάν οι στρατιωτικοί προϋπολογισμοί πρέπει να αυξηθούν εις βάρος άλλων κοινωνικών αναγκών.
3. Οι ένοπλες δυνάμεις θα πρέπει να προσαρμοστούν
Με τις γεωπολιτικές εντάσεις να αυξάνονται και τον αριθμό των συγκρούσεων να αυξάνεται, φαίνεται απίθανο να ικανοποιηθούν σύντομα οι εκκλήσεις για αποστρατιωτικοποίηση. Αυτό αφήνει τους ερευνητές με την άβολη προοπτική να επανεξετάσουν τον τρόπο με τον οποίο η στρατιωτική δύναμη μπορεί - και πρέπει - να ασκείται σε έναν κόσμο που προσπαθεί ταυτόχρονα να προσαρμοστεί στην επιταχυνόμενη κλιματική αλλαγή και να ξεφύγει από τη βαθιά εξάρτησή του από τα ορυκτά καύσιμα.
Η ανάγκη προετοιμασίας του στρατιωτικού προσωπικού και προσαρμογής των βάσεων, του εξοπλισμού και άλλων υποδομών για να αντέχουν και να λειτουργούν αποτελεσματικά σε ολοένα και πιο ακραίες και απρόβλεπτες κλιματικές συνθήκες αποτελεί θέμα αυξανόμενης ανησυχίας.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, φαίνεται να υπάρχει αυξανόμενη επίγνωση μεταξύ ορισμένων αξιωματούχων της άμυνας ότι οι στρατιωτικοί πρέπει να σκεφτούν προσεκτικά πώς θα διαχειριστούν τις σημαντικές αλλαγές που εκτυλίσσονται στο παγκόσμιο ενεργειακό τοπίο και οι οποίες επιφέρονται από την ενεργειακή μετάβαση. Μπορούν είτε να παραμείνουν ως ένας από τους τελευταίους μεγάλους χρήστες ορυκτών καυσίμων σε έναν κόσμο με ολοένα και χαμηλότερες εκπομπές άνθρακα είτε να αποτελέσουν μέρος μιας ενεργειακής μετάβασης που πιθανότατα θα έχει σημαντικές επιπτώσεις στον τρόπο με τον οποίο παράγεται, αναπτύσσεται και διατηρείται η στρατιωτική δύναμη.
Η αναγνώριση της κλίμακας και της έκτασης της κλιματικής κρίσης θα είναι απαραίτητη αν θέλουμε τώρα να κατανοήσουμε γιατί και πώς θα διεξαχθούν οι μελλοντικοί πόλεμοι, καθώς και πώς ορισμένοι θα μπορούσαν να αποφευχθούν ή να καταστούν λιγότερο καταστροφικοί.
www.worldenergynews.gr
