Την ώρα που η δημόσια συζήτηση εστιάζει κυρίως στις λιανικές τιμές ρεύματος και τη χονδρεμπορική αγορά, ένας λιγότερο ορατός αλλά εξαιρετικά κρίσιμος παράγοντας συνεχίζει να επιβαρύνει το κόστος προμήθειας: το έλλειμμα του Ειδικού Λογαριασμού Υπηρεσιών Κοινής Ωφέλειας (ΕΛΥΚΩ).
Ένα διαρκές έλλειμμα που επιβαρύνει την αγορά
Από τον Απρίλιο του 2023 έως και τον Ιούλιο του 2025, το σωρευτικό χρηματοδοτικό κενό του ΕΛΥΚΩ ξεπέρασε τα 800 εκατομμύρια ευρώ. Με άλλα λόγια, οι εισροές του Λογαριασμού ήταν συστηματικά χαμηλότερες από τις εκροές προς τους προμηθευτές ηλεκτρικής ενέργειας για την κάλυψη του κόστους παροχής Υπηρεσιών Κοινής Ωφέλειας (ΥΚΩ).
Οι ΥΚΩ αποτελούν θεμελιώδη κοινωνική πολιτική: εξασφαλίζουν την παροχή ηλεκτρικής ενέργειας σε ευάλωτους καταναλωτές που εντάσσονται στο Κοινωνικό Οικιακό Τιμολόγιο (ΚΟΤ) σε χαμηλότερες τιμές σε σχέση με τα εκάστοτε ισχύοντα τιμολόγια, καθώς και την παροχή ηλεκτρικής ενέργειας στους κατοίκους των μη διασυνδεδεμένων νησιών στις ίδιες τιμές με αυτές της ηπειρωτικής χώρας – παρά το πολύ υψηλότερο κόστος παραγωγής ρεύματος στα νησιά. Όταν, όμως, οι πληρωμές προς τους προμηθευτές καθυστερούν ή απομειώνονται, το κόστος αυτής της πολιτικής μεταφέρεται, σιωπηλά αλλά πραγματικά, στον ιδιωτικό τομέα.
Θεσμική αβεβαιότητα χωρίς ορίζοντα
Το πλαίσιο που διέπει την παροχή ΥΚΩ στα νησιά, και ιδίως ο μηχανισμός αποζημίωσης των προμηθευτών, δεν έχει εγκριθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τα έτη μετά το 2018. Έτσι, το σχήμα λειτουργεί εδώ και χρόνια σε θεσμικό κενό, χωρίς επίσημη επικύρωση ή οριστική εκκαθάριση του κόστους με αποτέλεσμα να διακυνδυνεύεται η νομιμότητα του συνόλου των ποσών ΥΚΩ που έχουν καταβληθεί από το 2019 και εφεξής.
Παρά την ενίσχυση των 400 εκατ. ευρώ από τον κρατικό προϋπολογισμό στις αρχές του 2025, το έλλειμμα παραμένει σήμερα άνω των 400 εκατ. ευρώ, χωρίς σαφές πλάνο οριστικής αποπληρωμής.
Κρυφό κόστος, πραγματικές συνέπειες
Η χρηματοδότηση του ελλείμματος δεν είναι χωρίς τίμημα. Με ενδεικτικό επιτόκιο δανεισμού 6,5%, το χρηματοοικονομικό κόστος για την κάλυψη των 400 εκατ. ευρώ ξεπερνά τα 26 εκατ. ευρώ τον χρόνο ή περίπου 2,2 εκατ. ευρώ τον μήνα.
Πρόκειται για ένα βάρος που δεν εμφανίζεται ευθέως στους λογαριασμούς των καταναλωτών, αλλά ενσωματώνεται εμμέσως στο συνολικό κόστος προμήθειας. Η συνέπεια είναι διπλή:
- Αποδυνάμωση της ρευστότητας των προμηθευτών.
- Περιορισμός στις επιλογές των καταναλωτών, καθώς οι εταιρείες δυσκολεύονται να προσφέρουν ελκυστικά και ανταγωνιστικά προϊόντα.
Όταν η κοινωνική πολιτική χρηματοδοτείται ιδιωτικά
Από τον Απρίλιο του 2023 οι μηνιαίες αποζημιώσεις των προμηθευτών για την παροχή ΥΚΩ δεν καταβάλλονται στο ακέραιο. Υπήρξαν μήνες που οι πληρωμές υποχώρησαν έως και κατά 59% σε σχέση με τα προβλεπόμενα ποσά. Έτσι, δημιουργείται ένα καθεστώς «σιωπηλής χρηματοδότησης» του κράτους από τις ταμειακές ροές των ιδιωτικών επιχειρήσεων.
Το ερώτημα που προκύπτει είναι κρίσιμο: μπορεί μια μόνιμη κοινωνική πολιτική να στηρίζεται σε ασταθείς μηχανισμούς, με το βάρος να πέφτει αποκλειστικά στους προμηθευτές; Κι επιπλέον, είναι δυνατόν αυτοί οι ασταθείς μηχανισμοί που αφορούν σε καταβολές δισεκατομμυρίων ευρώ σε βάθος εξαετίας (2019-2025) να εδράζονται σε μη εγκεκριμένα σχήματα κρατικών ενισχύσεων από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή;
Ένα πρόβλημα που απαιτεί λύση τώρα
Το έλλειμμα του ΕΛΥΚΩ έχει εξελιχθεί σε δομικό εμπόδιο για την αγορά ενέργειας. Δημιουργεί στρεβλώσεις, τροφοδοτεί αβεβαιότητα και, τελικά, μετακυλίει κόστος στους καταναλωτές.
Είναι γεγονός ότι με την ολοκλήρωση των διασυνδέσεων, αρχικά της Κρήτης και σταδιακά και άλλων νησιών, το κόστος των ΥΚΩ θα περιοριστεί. Μέχρι τότε, όμως, ποιος καλύπτει το χρηματοδοτικό κενό; Και πότε οι καταναλωτές θα δουν πραγματικά μειωμένες χρεώσεις, αν τα έσοδα εξακολουθούν να πηγαίνουν για την αποπληρωμή παλαιών ελλειμμάτων;
Η άμεση παρέμβαση δεν είναι επιλογή, αλλά αναγκαιότητα:
- με ξεκάθαρο μηχανισμό χρηματοδότησης,
- με πλήρη αποπληρωμή των οφειλών προς τους προμηθευτές,
- και με θεσμική εγκυρότητα και σταθερότητα που θα ενισχύει την εμπιστοσύνη στην αγορά.
Χωρίς αυτά, το πρόβλημα κινδυνεύει να παγιωθεί, πλήττοντας τόσο τον μηχανισμό παροχής ΥΚΩ, όσο και τη βιωσιμότητα των ανεξάρτητων προμηθευτών.
www.worldenergynews.gr
