Η απουσία της Ρωσίας από το τραπέζι των διαπραγματεύσεων για τη Γάζα, αποτυπώνει την πιο σοβαρή διπλωματική περιθωριοποίησή της από το 2015, σύμφωνα με την αναλύτρια Χάνα Νότε από το James Martin Center for Nonproliferation Studies
Από την έντονη επέμβασή της στη Συρία το 2015, όταν διέσωσε το καθεστώς του τότε προέδρου Μπασάρ αλ-Άσαντ, η Ρωσία εδραίωσε την εικόνα της ως κυρίαρχη δύναμη στη Μέση Ανατολή.
Δέκα χρόνια μετά, όμως, σύμφωνα με το Oil Price, η γεωπολιτική της επιρροή αποδυναμώνεται ραγδαία, με τη μία ήττα να διαδέχεται την άλλη – κορυφαίο παράδειγμα η απουσία της από τη συνάντηση κορυφής για κατάπαυση του πυρός στη Γάζα, που πραγματοποιήθηκε στην Αίγυπτο στις 13 Οκτωβρίου υπό την αιγίδα των ΗΠΑ.
Η απουσία της Ρωσίας από το τραπέζι των διαπραγματεύσεων αποτυπώνει την πιο σοβαρή διπλωματική περιθωριοποίησή της από το 2015, σύμφωνα με την αναλύτρια Χάνα Νότε από το James Martin Center for Nonproliferation Studies.
Παράλληλα, το Κρεμλίνο αναγκάστηκε να ακυρώσει προγραμματισμένη σύνοδο με Άραβες ηγέτες στη Μόσχα, καθώς – σύμφωνα με διαρροές στο Bloomberg – ελάχιστοι είχαν επιβεβαιώσει συμμετοχή.
Μόνο οι ηγέτες της Συρίας και του Ιράκ φέρονται να είχαν συμφωνήσει να παραστούν, γεγονός που για Ευρωπαίους διπλωμάτες επιβεβαιώνει τη φθίνουσα επιρροή της Μόσχας στην περιοχή.
Αλλαγές ισορροπιών
Η εικόνα στη σύνοδο του Καΐρου, με Αμερικανούς, Άραβες και Ευρωπαίους ηγέτες παρόντες και τη Ρωσία και την Κίνα απούσες, θεωρήθηκε από ΕΕ αξιωματούχους ως διπλωματική νίκη της Δύσης.
Η εξέλιξη αυτή σηματοδοτεί την αλλαγή ισορροπιών σε μια περιοχή όπου η Μόσχα κάποτε διατηρούσε βαρύνουσα παρουσία.
Η συρρίκνωση της ρωσικής ισχύος στη Μέση Ανατολή δεν είναι τυχαία. Η πολύχρονη εισβολή στην Ουκρανία έχει εξαντλήσει στρατιωτικούς και διπλωματικούς πόρους, περιορίζοντας τις δυνατότητες προβολής ισχύος πέραν του πρώην σοβιετικού χώρου.
Την ίδια στιγμή, η ανατροπή του Άσαντ στα τέλη του 2024 – παρά τις ρωσοϊρανικές προσπάθειες να τον κρατήσουν στην εξουσία – σηματοδότησε βαρύ πλήγμα για τη στρατηγική της Μόσχας. Ο πρώην πρόεδρος της Συρίας κατέφυγε στη Μόσχα, όμως το γεγονός κατέδειξε τη σταδιακή απώλεια ελέγχου της Ρωσίας στο συριακό πεδίο.
Οι νέες δυσκολίες για τη Ρωσία
Η σύγκρουση Ισραήλ-Γάζας, που ξεκίνησε με την επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023, ανέδειξε νέες δυσκολίες για το Κρεμλίνο: από τη μία, οι επί δεκαετίες αναπτυγμένοι στρατηγικοί δεσμοί με το Ισραήλ, και από την άλλη, η ανάγκη υποστήριξης των παραδοσιακών συμμάχων του Ιράν και της Χεζμπολάχ.
Τα αμερικανοϊσραηλινά πλήγματα στο Ιράν τον Ιούνιο άφησαν την Τεχεράνη εξασθενημένη στρατιωτικά, ενώ η Μόσχα εμφανίζεται διστακτική να συνεχίσει την αποστολή εξοπλισμών στον πολύτιμο – αλλά πλέον ασταθή – εταίρο της.
Η ρωσική εξωτερική πολιτική βρίσκεται έτσι εγκλωβισμένη ανάμεσα σε αντικρουόμενες στρατηγικές: η μεν παραδοσιακή σχέση με το Ιράν είναι κρίσιμη για την επιβίωση των ρωσικών στόχων στην Ουκρανία – ιδίως μετά την παροχή ιρανικών drones και τη δημιουργία εργοστασίου κατασκευής τους στη Ρωσία.
Η δε επιδίωξη σύσφιξης σχέσεων με χώρες του Κόλπου, όπως τα ΗΑΕ και η Σαουδική Αραβία, αποτελεί κλειδί για την αποφυγή των δυτικών κυρώσεων, καθώς οι χώρες αυτές λειτουργούν ως δίαυλοι χρηματοδότησης και εμπορίου.
Ωστόσο, η ενίσχυση του Ιράν δύσκολα συμβαδίζει με τις προσδοκίες των αραβικών μοναρχιών, με αποτέλεσμα η Ρωσία να προσπαθεί να ισορροπήσει σε ένα διαρκώς πιο ασφυκτικό γεωπολιτικό σκηνικό.
Όπως επισημαίνει η Νότε, το βασικό ερώτημα είναι πλέον αν πρόκειται για αδυναμία ή απροθυμία της Μόσχας να εμπλακεί περαιτέρω.
Σε κάθε περίπτωση, η «δυναμική επιστροφή» της Ρωσίας στη Μέση Ανατολή μοιάζει να έχει περάσει ανεπιστρεπτί.
Στη γωνία, αλλά όχι εκτός παιχνιδιού
Παρότι η πρόσφατη συμφωνία μεταξύ Ισραήλ και Γάζας αποτελεί μια διπλωματική επιτυχία, η προοπτική μιας μακροπρόθεσμης ειρήνης παραμένει αβέβαιη, ενώ η Ρωσία μπορεί να έχασε έδαφος, αλλά δεν έχει εγκαταλείψει τη γεωπολιτική σκακιέρα της Μέσης Ανατολής.
Η Χάνα Νότε υπογραμμίζει ότι η απουσία της Μόσχας από τη σύνοδο του Καΐρου δεν σημαίνει πως έχει πάψει να αποτελεί παράγοντα ισχύος στην περιοχή. Όπως σημειώνει, ακόμη κι αν η Ρωσία δεν ήταν βυθισμένη στον πόλεμο στην Ουκρανία, δύσκολα θα είχε κομβικό ρόλο στο ζήτημα Ισραήλ-Παλαιστίνης, καθώς η επιρροή της σε αυτό το μέτωπο έχει παραμείνει περιορισμένη από τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου.
Ωστόσο, στο μέτωπο της Συρίας, η Μόσχα φαίνεται να διατηρεί ερείσματα παρά την ανατροπή του Άσαντ. Η Ρωσία συνεχίζει να ελέγχει την κρίσιμη ναυτική βάση της στη Ταρτούς και τη στρατιωτική αεροπορική βάση στη Χμέιμιμ, ενώ αξιοποιεί τη θέση της στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ για να ενισχύσει τους δεσμούς της με τη νέα συριακή ηγεσία.
Ο πρόεδρος της Συρίας, Άχμεντ αλ-Σαράα, υποδέχθηκε πρόσφατα υψηλόβαθμη ρωσική αντιπροσωπεία στη Δαμασκό, στέλνοντας μήνυμα ανοιχτής συνεργασίας.
Σε συνέντευξή του στο CBS στις 12 Οκτωβρίου, άφησε ξεκάθαρα ανοικτό το ενδεχόμενο ενίσχυσης των σχέσεων με τη Ρωσία, τονίζοντας πως μια αντιπαράθεση με τη Μόσχα «θα ήταν εξαιρετικά δαπανηρή» και πως δεν θα εξυπηρετούσε τα εθνικά συμφέροντα της Συρίας.
Η Μόσχα, παρά τις απώλειες και τις ανατροπές, εξακολουθεί να διατηρεί ζωτικό ρόλο σε ορισμένα σημεία της περιοχής, επαναδιαμορφώνοντας τη στρατηγική της με βάση τις νέες ισορροπίες.
Αν και αποδυναμωμένη, δεν έχει ακόμη αποκλειστεί από το γεωπολιτικό παιχνίδι της Μέσης Ανατολής.
www.worldenergynews.gr
Δέκα χρόνια μετά, όμως, σύμφωνα με το Oil Price, η γεωπολιτική της επιρροή αποδυναμώνεται ραγδαία, με τη μία ήττα να διαδέχεται την άλλη – κορυφαίο παράδειγμα η απουσία της από τη συνάντηση κορυφής για κατάπαυση του πυρός στη Γάζα, που πραγματοποιήθηκε στην Αίγυπτο στις 13 Οκτωβρίου υπό την αιγίδα των ΗΠΑ.
Η απουσία της Ρωσίας από το τραπέζι των διαπραγματεύσεων αποτυπώνει την πιο σοβαρή διπλωματική περιθωριοποίησή της από το 2015, σύμφωνα με την αναλύτρια Χάνα Νότε από το James Martin Center for Nonproliferation Studies.
Παράλληλα, το Κρεμλίνο αναγκάστηκε να ακυρώσει προγραμματισμένη σύνοδο με Άραβες ηγέτες στη Μόσχα, καθώς – σύμφωνα με διαρροές στο Bloomberg – ελάχιστοι είχαν επιβεβαιώσει συμμετοχή.
Μόνο οι ηγέτες της Συρίας και του Ιράκ φέρονται να είχαν συμφωνήσει να παραστούν, γεγονός που για Ευρωπαίους διπλωμάτες επιβεβαιώνει τη φθίνουσα επιρροή της Μόσχας στην περιοχή.
Αλλαγές ισορροπιών
Η εικόνα στη σύνοδο του Καΐρου, με Αμερικανούς, Άραβες και Ευρωπαίους ηγέτες παρόντες και τη Ρωσία και την Κίνα απούσες, θεωρήθηκε από ΕΕ αξιωματούχους ως διπλωματική νίκη της Δύσης.
Η εξέλιξη αυτή σηματοδοτεί την αλλαγή ισορροπιών σε μια περιοχή όπου η Μόσχα κάποτε διατηρούσε βαρύνουσα παρουσία.
Η συρρίκνωση της ρωσικής ισχύος στη Μέση Ανατολή δεν είναι τυχαία. Η πολύχρονη εισβολή στην Ουκρανία έχει εξαντλήσει στρατιωτικούς και διπλωματικούς πόρους, περιορίζοντας τις δυνατότητες προβολής ισχύος πέραν του πρώην σοβιετικού χώρου.
Την ίδια στιγμή, η ανατροπή του Άσαντ στα τέλη του 2024 – παρά τις ρωσοϊρανικές προσπάθειες να τον κρατήσουν στην εξουσία – σηματοδότησε βαρύ πλήγμα για τη στρατηγική της Μόσχας. Ο πρώην πρόεδρος της Συρίας κατέφυγε στη Μόσχα, όμως το γεγονός κατέδειξε τη σταδιακή απώλεια ελέγχου της Ρωσίας στο συριακό πεδίο.
Οι νέες δυσκολίες για τη Ρωσία
Η σύγκρουση Ισραήλ-Γάζας, που ξεκίνησε με την επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023, ανέδειξε νέες δυσκολίες για το Κρεμλίνο: από τη μία, οι επί δεκαετίες αναπτυγμένοι στρατηγικοί δεσμοί με το Ισραήλ, και από την άλλη, η ανάγκη υποστήριξης των παραδοσιακών συμμάχων του Ιράν και της Χεζμπολάχ.
Τα αμερικανοϊσραηλινά πλήγματα στο Ιράν τον Ιούνιο άφησαν την Τεχεράνη εξασθενημένη στρατιωτικά, ενώ η Μόσχα εμφανίζεται διστακτική να συνεχίσει την αποστολή εξοπλισμών στον πολύτιμο – αλλά πλέον ασταθή – εταίρο της.
Η ρωσική εξωτερική πολιτική βρίσκεται έτσι εγκλωβισμένη ανάμεσα σε αντικρουόμενες στρατηγικές: η μεν παραδοσιακή σχέση με το Ιράν είναι κρίσιμη για την επιβίωση των ρωσικών στόχων στην Ουκρανία – ιδίως μετά την παροχή ιρανικών drones και τη δημιουργία εργοστασίου κατασκευής τους στη Ρωσία.
Η δε επιδίωξη σύσφιξης σχέσεων με χώρες του Κόλπου, όπως τα ΗΑΕ και η Σαουδική Αραβία, αποτελεί κλειδί για την αποφυγή των δυτικών κυρώσεων, καθώς οι χώρες αυτές λειτουργούν ως δίαυλοι χρηματοδότησης και εμπορίου.
Ωστόσο, η ενίσχυση του Ιράν δύσκολα συμβαδίζει με τις προσδοκίες των αραβικών μοναρχιών, με αποτέλεσμα η Ρωσία να προσπαθεί να ισορροπήσει σε ένα διαρκώς πιο ασφυκτικό γεωπολιτικό σκηνικό.
Όπως επισημαίνει η Νότε, το βασικό ερώτημα είναι πλέον αν πρόκειται για αδυναμία ή απροθυμία της Μόσχας να εμπλακεί περαιτέρω.
Σε κάθε περίπτωση, η «δυναμική επιστροφή» της Ρωσίας στη Μέση Ανατολή μοιάζει να έχει περάσει ανεπιστρεπτί.
Στη γωνία, αλλά όχι εκτός παιχνιδιού
Παρότι η πρόσφατη συμφωνία μεταξύ Ισραήλ και Γάζας αποτελεί μια διπλωματική επιτυχία, η προοπτική μιας μακροπρόθεσμης ειρήνης παραμένει αβέβαιη, ενώ η Ρωσία μπορεί να έχασε έδαφος, αλλά δεν έχει εγκαταλείψει τη γεωπολιτική σκακιέρα της Μέσης Ανατολής.
Η Χάνα Νότε υπογραμμίζει ότι η απουσία της Μόσχας από τη σύνοδο του Καΐρου δεν σημαίνει πως έχει πάψει να αποτελεί παράγοντα ισχύος στην περιοχή. Όπως σημειώνει, ακόμη κι αν η Ρωσία δεν ήταν βυθισμένη στον πόλεμο στην Ουκρανία, δύσκολα θα είχε κομβικό ρόλο στο ζήτημα Ισραήλ-Παλαιστίνης, καθώς η επιρροή της σε αυτό το μέτωπο έχει παραμείνει περιορισμένη από τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου.
Ωστόσο, στο μέτωπο της Συρίας, η Μόσχα φαίνεται να διατηρεί ερείσματα παρά την ανατροπή του Άσαντ. Η Ρωσία συνεχίζει να ελέγχει την κρίσιμη ναυτική βάση της στη Ταρτούς και τη στρατιωτική αεροπορική βάση στη Χμέιμιμ, ενώ αξιοποιεί τη θέση της στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ για να ενισχύσει τους δεσμούς της με τη νέα συριακή ηγεσία.
Ο πρόεδρος της Συρίας, Άχμεντ αλ-Σαράα, υποδέχθηκε πρόσφατα υψηλόβαθμη ρωσική αντιπροσωπεία στη Δαμασκό, στέλνοντας μήνυμα ανοιχτής συνεργασίας.
Σε συνέντευξή του στο CBS στις 12 Οκτωβρίου, άφησε ξεκάθαρα ανοικτό το ενδεχόμενο ενίσχυσης των σχέσεων με τη Ρωσία, τονίζοντας πως μια αντιπαράθεση με τη Μόσχα «θα ήταν εξαιρετικά δαπανηρή» και πως δεν θα εξυπηρετούσε τα εθνικά συμφέροντα της Συρίας.
Η Μόσχα, παρά τις απώλειες και τις ανατροπές, εξακολουθεί να διατηρεί ζωτικό ρόλο σε ορισμένα σημεία της περιοχής, επαναδιαμορφώνοντας τη στρατηγική της με βάση τις νέες ισορροπίες.
Αν και αποδυναμωμένη, δεν έχει ακόμη αποκλειστεί από το γεωπολιτικό παιχνίδι της Μέσης Ανατολής.
www.worldenergynews.gr
