Ο σταθμός, υπό ρωσική κατοχή από τον Μάρτιο του 2022, αποτελεί διαρκή πηγή πυρηνικής ανησυχίας για την Ουκρανία και την Ευρώπη, και ειδικοί προειδοποιούν ότι η κοινή ιδιοκτησία ενδέχεται να επιδεινώσει την ασφάλεια στην ήπειρο
Η επανεκκίνηση της λειτουργίας του πυρηνικού σταθμού Ζαπορίζια υπό κοινό ρωσοουκρανικό έλεγχο, στο πλαίσιο μιας πιθανής ειρηνευτικής συμφωνίας, θεωρείται πρακτικά αδύνατη στην παρούσα κατάστασή του, σύμφωνα με ειδικούς που μίλησαν στην Kyiv Independent.
Στο σχέδιο των 28 σημείων της κυβέρνησης Τραμπ που διέρρευσε πρόσφατα, προβλέπεται ότι ο σταθμός θα παράγει ηλεκτρική ενέργεια ισόποσα και για τις δύο χώρες, υπό την εποπτεία της Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας (IAEA).
Δεν είναι σαφές αν το νεότερο σχέδιο των 19 σημείων που φέρεται ότι βρίσκεται σε συζήτηση περιλαμβάνει τον ίδιο όρο.
Ωστόσο, ο επικεφαλής της IAEA, Ραφαέλ Γκρόσι, έδειξε στις 25 Νοεμβρίου να στηρίζει την ιδέα της από κοινού διαχείρισης, λέγοντας στο Reuters ότι «όποια πλευρά κι αν επικρατήσει, θα χρειαστεί μια συνεργατική συμφωνία ή ατμόσφαιρα».
Η πρόταση έχει προκαλέσει προβληματισμό στη διεθνή ενεργειακή κοινότητα, με πολλούς να αναρωτιούνται πώς μπορεί να λειτουργήσει κάτι τέτοιο στην πράξη.
Ο σταθμός, υπό ρωσική κατοχή από τον Μάρτιο του 2022, αποτελεί διαρκή πηγή πυρηνικής ανησυχίας για την Ουκρανία και την Ευρώπη, και ειδικοί προειδοποιούν ότι η κοινή ιδιοκτησία ενδέχεται να επιδεινώσει την ασφάλεια στην ήπειρο.
Δεν είναι ρεαλιστική η πρόταση
«Στα χαρτιά ίσως να διατυπώσεις ένα σχέδιο διαμοιρασμού, αλλά πρακτικά δεν είναι ρεαλιστικό», δήλωσε ο Γιαν Βαν ντε Πούτε, ειδικός της Greenpeace Ουκρανίας. «Δεν έχει ξαναγίνει ποτέ».
Ο σταθμός, που ανήκει νομικά στην ουκρανική Energoatom, θα χρειαζόταν πολύπλοκες τροποποιήσεις ώστε να τροφοδοτεί δύο μη συγχρονισμένα ηλεκτρικά δίκτυα — το ευρωπαϊκό, με το οποίο είναι συνδεδεμένη η Ουκρανία, και το ρωσικό. Τέτοιες αλλαγές θα μπορούσαν να αποσταθεροποιήσουν την ηλεκτροδότηση, σύμφωνα με τον Βαν ντε Πούτε.
Η πρόταση θα σήμαινε επίσης ότι η Ουκρανία αποδέχεται εν μέρει την επιδίωξη της Μόσχας να ενσωματώσει παράνομα τον σταθμό, τον μεγαλύτερο της Ευρώπης, στο ρωσικό ηλεκτρικό δίκτυο.
Αν και ο σταθμός παραμένει συνδεδεμένος με το ουκρανικό δίκτυο, η Ρωσία έχει επανειλημμένα στοχεύσει τις γραμμές μεταφοράς, διακόπτοντας την τροφοδοσία επί έναν μήνα το 2023.
Ο σταθμός βρίσκεται στην εν μέρει κατεχόμενη περιφέρεια της Ζαπορίζια, νότια της Ουκρανίας, απέναντι από εδάφη που ελέγχονται από το Κίεβο. Αν υιοθετηθεί το αμερικανικό ειρηνευτικό σχέδιο, οι γραμμές του μετώπου θα παγώσουν, αφήνοντας τον σταθμό εντός ρωσικού ελέγχου.
Οι έξι αντιδραστήρες του σταθμού είναι απενεργοποιημένοι από το 2022 για να αποφευχθεί πυρηνικό ατύχημα. Πολλά από τα συστήματα είχαν τροποποιηθεί για καύσιμο της αμερικανικής Westinghouse, αλλά αν ο σταθμός «μοιραστεί», τέσσερις μονάδες θα έπρεπε να επιστρέψουν σε ρωσικό καύσιμο — μια διαδικασία που μπορεί να απαιτήσει χρόνια.
«Δεν είναι σαν να αλλάζεις απλώς πρατήριο καυσίμων», τόνισε η Βικτόρια Βοϊτσιτσκά, ειδική της We Build Ukraine.
«Χρειάστηκαν περίπου 20 χρόνια μηχανικής δουλειάς για να επανασχεδιαστεί ο πυρήνας ώστε να δέχεται αμερικανικό καύσιμο».
Πολλά τα προαπαιτούμενα
Η επανεκκίνηση απαιτεί επίσης την ανοικοδόμηση του φράγματος Καχόβκα, που παρείχε νερό για τις δεξαμενές ψύξης, το οποίο ανατίναξε η Ρωσία το 2023 προκαλώντας εκτεταμένες πλημμύρες και εκατόμβη θυμάτων. Με απουσία εναλλακτικής πηγής νερού, οι ρωσικές δυνάμεις ανοίγουν γεωτρήσεις κοντά στον σταθμό, θέτοντας σε κίνδυνο τα θεμέλιά του.
Η ανοικοδόμηση του φράγματος θεωρείται η μόνη βιώσιμη λύση, αλλά απαιτείται ισχυρή παρουσία ασφάλειας ώστε η Ρωσία να μην το καταστρέψει ξανά, σημείωσε η Βοϊτσιτσκά.
Οι ανησυχίες για την ασφάλεια παραμένουν έντονες: ακόμη και αν η Ρωσία επανεκκινήσει τον σταθμό στο πλαίσιο ειρηνευτικής συμφωνίας και τον τροποποιήσει για εξαγωγή ενέργειας στη Ρωσία, τίποτα δεν εγγυάται ότι θα τηρήσει τους όρους. Ο Βαν ντε Πούτε εξέφρασε επίσης ανησυχίες για πιθανή μεροληψία του Γκρόσι υπέρ της Μόσχας, γεγονός που θα καθιστούσε την IAEA αβέβαιη ως δύναμη επιτήρησης. Η Ουκρανία είχε ήδη επικρίνει επίσημα την επίσκεψή του στη Ρωσία για την 80ή επέτειο της πυρηνικής βιομηχανίας της χώρας.
«Ο ρόλος της IAEA θα έπρεπε ιδανικά να είναι η διευκόλυνση της επιστροφής της Ουκρανίας στον σταθμό, όχι η νομιμοποίηση της ρωσικής κατοχής μέσω “εποπτευόμενων” σχημάτων συνεκμετάλλευσης», δήλωσε ο Νατζμεντίν Μεσκάτι του Πανεπιστημίου της Νότιας Καλιφόρνιας. Ωστόσο, η Ουκρανία βρίσκεται σε δύσκολη θέση: η Ρωσία δεν πρόκειται να αποχωρήσει οικειοθελώς, ενώ μια στρατιωτική επιχείρηση θα μπορούσε να επιδεινώσει την κρίση.
Καθώς το Κίεβο και οι σύμμαχοί του εξετάζουν διάφορες προτάσεις ειρήνης, παραμένει άγνωστο αν το ζήτημα της ιδιοκτησίας του σταθμού θα συμπεριληφθεί στην τελική εκδοχή.
Το υπουργείο Ενέργειας της Ουκρανίας δεν απάντησε σε σχετική ερώτηση της Kyiv Independent. Ο επικεφαλής της κοινοβουλευτικής επιτροπής Ενέργειας, Αντρίι Χερους, χαρακτήρισε το θέμα «στρατιωτικό και πολιτικό», τονίζοντας ότι πολλοί ενεργειακοί ειδικοί προτείνουν λύσεις χωρίς να γνωρίζουν πώς μπορούν να εφαρμοστούν.
Η ασφαλέστερη επιλογή, καταλήγει η Βοϊτσιτσκά, είναι η διατήρηση του σταθμού σε «ψυχρή παύση», όπου ο αντιδραστήρας δεν παράγει θερμότητα, περιορίζοντας τον κίνδυνο πυρηνικού ατυχήματος. «Αν ο σταθμός παραμείνει υπό ρωσικό έλεγχο και λειτουργήσει, τότε δημιουργεί σοβαρά ζητήματα για την ασφάλεια ολόκληρης της Ευρώπης», τόνισε.
www.worldenergynews.gr
Στο σχέδιο των 28 σημείων της κυβέρνησης Τραμπ που διέρρευσε πρόσφατα, προβλέπεται ότι ο σταθμός θα παράγει ηλεκτρική ενέργεια ισόποσα και για τις δύο χώρες, υπό την εποπτεία της Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας (IAEA).
Δεν είναι σαφές αν το νεότερο σχέδιο των 19 σημείων που φέρεται ότι βρίσκεται σε συζήτηση περιλαμβάνει τον ίδιο όρο.
Ωστόσο, ο επικεφαλής της IAEA, Ραφαέλ Γκρόσι, έδειξε στις 25 Νοεμβρίου να στηρίζει την ιδέα της από κοινού διαχείρισης, λέγοντας στο Reuters ότι «όποια πλευρά κι αν επικρατήσει, θα χρειαστεί μια συνεργατική συμφωνία ή ατμόσφαιρα».
Η πρόταση έχει προκαλέσει προβληματισμό στη διεθνή ενεργειακή κοινότητα, με πολλούς να αναρωτιούνται πώς μπορεί να λειτουργήσει κάτι τέτοιο στην πράξη.
Ο σταθμός, υπό ρωσική κατοχή από τον Μάρτιο του 2022, αποτελεί διαρκή πηγή πυρηνικής ανησυχίας για την Ουκρανία και την Ευρώπη, και ειδικοί προειδοποιούν ότι η κοινή ιδιοκτησία ενδέχεται να επιδεινώσει την ασφάλεια στην ήπειρο.
Δεν είναι ρεαλιστική η πρόταση
«Στα χαρτιά ίσως να διατυπώσεις ένα σχέδιο διαμοιρασμού, αλλά πρακτικά δεν είναι ρεαλιστικό», δήλωσε ο Γιαν Βαν ντε Πούτε, ειδικός της Greenpeace Ουκρανίας. «Δεν έχει ξαναγίνει ποτέ».
Ο σταθμός, που ανήκει νομικά στην ουκρανική Energoatom, θα χρειαζόταν πολύπλοκες τροποποιήσεις ώστε να τροφοδοτεί δύο μη συγχρονισμένα ηλεκτρικά δίκτυα — το ευρωπαϊκό, με το οποίο είναι συνδεδεμένη η Ουκρανία, και το ρωσικό. Τέτοιες αλλαγές θα μπορούσαν να αποσταθεροποιήσουν την ηλεκτροδότηση, σύμφωνα με τον Βαν ντε Πούτε.
Η πρόταση θα σήμαινε επίσης ότι η Ουκρανία αποδέχεται εν μέρει την επιδίωξη της Μόσχας να ενσωματώσει παράνομα τον σταθμό, τον μεγαλύτερο της Ευρώπης, στο ρωσικό ηλεκτρικό δίκτυο.
Αν και ο σταθμός παραμένει συνδεδεμένος με το ουκρανικό δίκτυο, η Ρωσία έχει επανειλημμένα στοχεύσει τις γραμμές μεταφοράς, διακόπτοντας την τροφοδοσία επί έναν μήνα το 2023.
Ο σταθμός βρίσκεται στην εν μέρει κατεχόμενη περιφέρεια της Ζαπορίζια, νότια της Ουκρανίας, απέναντι από εδάφη που ελέγχονται από το Κίεβο. Αν υιοθετηθεί το αμερικανικό ειρηνευτικό σχέδιο, οι γραμμές του μετώπου θα παγώσουν, αφήνοντας τον σταθμό εντός ρωσικού ελέγχου.
Οι έξι αντιδραστήρες του σταθμού είναι απενεργοποιημένοι από το 2022 για να αποφευχθεί πυρηνικό ατύχημα. Πολλά από τα συστήματα είχαν τροποποιηθεί για καύσιμο της αμερικανικής Westinghouse, αλλά αν ο σταθμός «μοιραστεί», τέσσερις μονάδες θα έπρεπε να επιστρέψουν σε ρωσικό καύσιμο — μια διαδικασία που μπορεί να απαιτήσει χρόνια.
«Δεν είναι σαν να αλλάζεις απλώς πρατήριο καυσίμων», τόνισε η Βικτόρια Βοϊτσιτσκά, ειδική της We Build Ukraine.
«Χρειάστηκαν περίπου 20 χρόνια μηχανικής δουλειάς για να επανασχεδιαστεί ο πυρήνας ώστε να δέχεται αμερικανικό καύσιμο».
Πολλά τα προαπαιτούμενα
Η επανεκκίνηση απαιτεί επίσης την ανοικοδόμηση του φράγματος Καχόβκα, που παρείχε νερό για τις δεξαμενές ψύξης, το οποίο ανατίναξε η Ρωσία το 2023 προκαλώντας εκτεταμένες πλημμύρες και εκατόμβη θυμάτων. Με απουσία εναλλακτικής πηγής νερού, οι ρωσικές δυνάμεις ανοίγουν γεωτρήσεις κοντά στον σταθμό, θέτοντας σε κίνδυνο τα θεμέλιά του.
Η ανοικοδόμηση του φράγματος θεωρείται η μόνη βιώσιμη λύση, αλλά απαιτείται ισχυρή παρουσία ασφάλειας ώστε η Ρωσία να μην το καταστρέψει ξανά, σημείωσε η Βοϊτσιτσκά.
Οι ανησυχίες για την ασφάλεια παραμένουν έντονες: ακόμη και αν η Ρωσία επανεκκινήσει τον σταθμό στο πλαίσιο ειρηνευτικής συμφωνίας και τον τροποποιήσει για εξαγωγή ενέργειας στη Ρωσία, τίποτα δεν εγγυάται ότι θα τηρήσει τους όρους. Ο Βαν ντε Πούτε εξέφρασε επίσης ανησυχίες για πιθανή μεροληψία του Γκρόσι υπέρ της Μόσχας, γεγονός που θα καθιστούσε την IAEA αβέβαιη ως δύναμη επιτήρησης. Η Ουκρανία είχε ήδη επικρίνει επίσημα την επίσκεψή του στη Ρωσία για την 80ή επέτειο της πυρηνικής βιομηχανίας της χώρας.
«Ο ρόλος της IAEA θα έπρεπε ιδανικά να είναι η διευκόλυνση της επιστροφής της Ουκρανίας στον σταθμό, όχι η νομιμοποίηση της ρωσικής κατοχής μέσω “εποπτευόμενων” σχημάτων συνεκμετάλλευσης», δήλωσε ο Νατζμεντίν Μεσκάτι του Πανεπιστημίου της Νότιας Καλιφόρνιας. Ωστόσο, η Ουκρανία βρίσκεται σε δύσκολη θέση: η Ρωσία δεν πρόκειται να αποχωρήσει οικειοθελώς, ενώ μια στρατιωτική επιχείρηση θα μπορούσε να επιδεινώσει την κρίση.
Καθώς το Κίεβο και οι σύμμαχοί του εξετάζουν διάφορες προτάσεις ειρήνης, παραμένει άγνωστο αν το ζήτημα της ιδιοκτησίας του σταθμού θα συμπεριληφθεί στην τελική εκδοχή.
Το υπουργείο Ενέργειας της Ουκρανίας δεν απάντησε σε σχετική ερώτηση της Kyiv Independent. Ο επικεφαλής της κοινοβουλευτικής επιτροπής Ενέργειας, Αντρίι Χερους, χαρακτήρισε το θέμα «στρατιωτικό και πολιτικό», τονίζοντας ότι πολλοί ενεργειακοί ειδικοί προτείνουν λύσεις χωρίς να γνωρίζουν πώς μπορούν να εφαρμοστούν.
Η ασφαλέστερη επιλογή, καταλήγει η Βοϊτσιτσκά, είναι η διατήρηση του σταθμού σε «ψυχρή παύση», όπου ο αντιδραστήρας δεν παράγει θερμότητα, περιορίζοντας τον κίνδυνο πυρηνικού ατυχήματος. «Αν ο σταθμός παραμείνει υπό ρωσικό έλεγχο και λειτουργήσει, τότε δημιουργεί σοβαρά ζητήματα για την ασφάλεια ολόκληρης της Ευρώπης», τόνισε.
www.worldenergynews.gr
