Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, κοντά στο δράμα που βιώνει ένας λαός, έχει προκαλέσει και μία πρωτοφανή ενεργειακή κρίση, η οποία αλλάζει με καταλυτικό τρόπο τα δεδομένα στην Ευρώπη. Η χώρα μας δεν αποτελεί εξαίρεση: πρέπει να προσαρμοστούμε στις έκτακτες συνθήκες τις οποίες αντιμετωπίζουμε αλλά και πρέπει να διασφαλίσουμε σε μεσοπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη βάση την κάλυψη της ζήτησης, την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού, την διαφοροποίηση των ενεργειακών πηγών και, βεβαίως, τις κατά το δυνατό ανταγωνιστικότερες τιμές για την οικονομία και τους καταναλωτές.
Με δεδομένο, δε, ότι κανείς δεν είναι δυνατό να προβλέψει πότε και σε ποιο βαθμό θα αποκλιμακωθούν οι ιστορικά υψηλές τιμές φυσικού αερίου και οι συνέπειές τους συνολικά στην οικονομία, είναι σαφές ότι δεν υπάρχουν περιθώρια για να χαθεί πολύτιμος χρόνος. Ήδη η Ευρώπη έχει επιδοθεί σε μία έντονη προσπάθεια πλήρωσης των υπόγειων αποθηκών φυσικού αερίου ενόψει του χειμώνα, εκτιμώντας ως πιθανές μεγάλες διακοπές στην τροφοδοσία από τη Ρωσία.
Η πρόταση για την τροποποίηση του Κανονισμού (ΕΕ) 2017/1938 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τα μέτρα κατοχύρωσης της ασφάλειας εφοδιασμού με φυσικό αέριο και του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 715/2009 σχετικά με τους όρους πρόσβασης στα δίκτυα μεταφοράς φυσικού αερίου αναφέρεται στην ανάγκη πλήρωσης των αποθηκών σε ποσοστό 80% έως τον φετινό Νοέμβριο, με προοπτική να φθάσουμε στο 90% τα επόμενα χρόνια (εφεξής «Πρόταση Κανονισμού»). Τα ιδιαίτερα υψηλά αυτά ποσοστά πλήρωσης επελέγησαν με τη λογική ότι οι αποθηκευμένες ποσότητες θα πρέπει ιδανικά να καλύπτουν ένα ποσοστό της τάξης του 25-30% στο σύνολο της ετήσιας κατανάλωσης φυσικού αερίου στα κράτη-μέλη. Σημειώνεται ότι ο στόχος είναι ιδιαίτερα φιλόδοξος δεδομένου ότι η χωρητικότητα των υφιστάμενων υπόγειων αποθηκών δεν ξεπερνά τα 100 δισεκ. κυβικά μέτρα ετησίως (δηλαδή χρειάζεται σχεδόν 100% πλήρωση για κάλυψη του περίπου25% της ζήτησης απουσία άλλων μέτρων εξοικονόμησης χρήσης φυσικού αερίου)
Αγώνας δρόμου με τεράστια εμπόδια
Είναι χαρακτηριστικό ότι, σύμφωνα με τα στοιχεία του ευρωπαϊκού συνδέσμου GIE, στα μέσα Μαΐου το ποσοστό πλήρωσης των υπόγειων αποθηκών φυσικού αερίου ήταν κατά μέσο όρο λίγο πάνω από το 40%, έναντι 21% προ διμήνου και 36% την ίδια περίοδο πέρσι. Συνολικά έχουν ήδη αποθηκευτεί περί τα 43 δισεκ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου δηλαδή περί το 10% της συνολικής ζήτησης (η οποία ήταν της τάξης των 400 δισεκ. κυβικών μέτρων το 2020). Οι ρυθμοί αποθήκευσης είναι σημαντικά αυξημένοι, αλλά έχουμε αρκετό δρόμο να διανύσουμε και, επιπλέον, με ιδιαίτερα αυξημένα κόστη, αφού το φυσικό αέριο βρίσκεται εδώ και αρκετούς μήνες σε τιμές ιστορικά υψηλές. Για να φτάσουμε στον στόχο του 80% απαιτείται να αποθηκευτούν άλλα 40 δισεκ. κυβικά μέτρα έως τον Οκτώβριο, με κόστος κοντά στα 40 δισεκ. ευρώ.
Και, βεβαίως, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε το ότι οι μεγαλύτερες υποδομές που μπορούν να υποδεχθούν και να επαναεριοποιήσουν LNG στην Ευρώπη βρίσκονται κυρίως στο Ηνωμένο Βασίλειο και την Ισπανία. Οι δε αγωγοί χαρακτηρίζονται από περιορισμένες δυνατότητες μεταφοράς αερίου στις άλλες αγορές λόγω των όχι επαρκών διασυνδέσεων με αυτές αφού, και παρά τους φιλόδοξους στόχους του Gas Target Model περί της χωρίς εμπόδια διακίνησης φυσικού αερίου εντός της εσωτερικής αγοράς, η κύρια κατεύθυνση των φυσικών ροών αερίου είναι από τα ανατολικά και βόρεια.
Η συζήτηση περί της κρισιμότητας της αποθήκευσης μεγάλων ποσοτήτων φυσικού αερίου αναπόφευκτα φέρνει στο προσκήνιο και τον δικό μας σχεδιασμό για τη δημιουργία της Υπόγειας Αποθήκης Φυσικού Αερίου. Καταρχάς, να επισημάνουμε ότι η Πρόταση Κανονισμού έχει συγκεκριμένες προβλέψεις για τις χώρες που δεν διαθέτουν δικούς τους αποθηκευτικούς χώρους, όπως η εξασφάλιση αποθηκευμένου αερίου σε υποδομές εκτός της χώρας και σε ποσοστό σημαντικά μικρότερο δηλαδή μόλις έως 15% της συνολικής κατανάλωσης. Το ποσοστό αυτό δύναται να μειωθεί περαιτέρω εφόσον οι υφιστάμενες διασυνδέσεις δεν επιτρέπουν την μεταφορά των αποθηκευμένων ποσοτήτων.
Η Πρόταση Κανονισμού δίνει τέλος και την δυνατότητα εφαρμογής ενός μηχανισμού κατανομής βαρών μεταξύ των Κρατών-Μελών. Ο μηχανισμός όμως αυτός και ο τρόπος εφαρμογής του δεν προσδιορίζεται επαρκώς στην Πρόταση Κανονισμού. To Συμβούλιο των Ευρωπαίων Ρυθμιστών (CEER) και ο Οργανισμός για την Συνεργασία των Ρυθμιστών Ενέργειας (ACER), στον σχολιασμό τους επί της Πρότασης Κανονισμού επισημαίνουν ότι χρήζουν περαιτέρω ανάπτυξης ο τρόπος με τον οποίο θα κατανέμεται το κόστος αλλά και οι φυσικές υποχρεώσεις πλήρωσης μιας αποθήκης από περισσότερα του ενός κράτη μέλη, καθώς και οι σχετικές εγγυήσεις περί αδιάλειπτης παράδοσης της εν λόγω ποσότητας η οποία αφορά σε άλλο κράτος μέλος όταν θα χρειαστεί.
Σημειώνεται ότι είναι αμφίβολο εάν η αποθήκη φυσικού αερίου στην Βουλγαρία και οι αποθήκες της Ιταλίας και τα αντίστοιχα συστήματα μεταφοράς μπορούν να διασφαλίσουν σε μακροχρόνια βάση τους σκοπούς της Πρότασης Κανονισμού σχετικά με την χώρα μας.
Ως προς το κόστος, ενδεικτικά για την Ελλάδα, για την αποθήκευση του 15% μιας ετήσιας κατανάλωσης της τάξης των 6 δισεκ. κυβικών μέτρων, με βάση τα τελευταία στοιχεία της ΡΑΕ για τη μεσοσταθμική τιμή εισαγωγής φυσικού αερίου (87 ευρώ ανά μεγαβατώρα για τον Μάρτιο του 2022) το κόστος είναι της τάξης του 1 δισεκ. ευρώ.
Η χαμένη μας ευκαιρία…
Η Energean είχε ήδη από το 2011 αιτηθεί τη μετατροπή της άδειας εκμετάλλευσης του εξαντλημένου κοιτάσματος φυσικού αερίου στη Νότια Καβάλα σε άδεια αποθήκευσης φυσικού αερίου. Αίτηση η οποία δεν εγκρίθηκε ποτέ αφού ο συγκεκριμένος χώρος πέρασε στο ΤΑΙΠΕΔ και η επένδυση έως σήμερα δεν έχει υλοποιηθεί. Έχουμε ήδη χάσει έντεκα χρόνια χωρίς να μπορέσουμε να δημιουργήσουμε αυτήν την υποδομή. Μελέτες επί μελετών, ατέρμονες γραφειοκρατικές διαδικασίες, αδυναμία λήψης της σωστής πολιτικά και επιχειρησιακά απόφασης, είναι μεταξύ των αιτίων που μας οδήγησαν εδώ.
Επιπλέον, το κόστος επένδυσης για τη δημιουργία της αποθήκης έχει εκτοξευθεί εξαιτίας αφενός της αύξησης των τιμών αερίου και αφετέρου επίσης σημαντικής αύξησης και στα κόστη κατασκευής όπως παρατηρείται τους τελευταίους μήνες. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι μόνο για τα περίπου 300 εκατ. κυβικά μέτρα του απαιτούμενου cushion gas (μη ανακτήσιμο αέριο κατά το χρόνο της λειτουργίας της υποδομής) το τρέχον κόστος προσεγγίζει τα 300 εκατ. ευρώ, δηλαδή φθάνει το κόστος της συνολικής επένδυσης που απαιτείτο για την δημιουργία της αποθήκης προ 10ετίας!
Και εύκολα γίνεται αντιληπτό ότι, υπό τις παρούσες συνθήκες, χρειάζεται πολύ μεγάλη προσοχή στη διαχείριση του εν εξελίξει διαγωνισμού του ΤΑΙΠΕΔ προκειμένου να διασφαλισθεί ότι:
-Οι ρυθμιστικοί κανόνες για την πρόσβαση και χρήση της αποθήκης και γενικότερα ο τρόπος λειτουργίας της θα είναι συμβατές με την Πρόταση Κανονισμού.
-Το έργο θα είναι οικονομικά βιώσιμο και χρηματοδοτήσιμο από τις τράπεζες δηλαδή θα βασίζεται σε εγγυημένες χρηματοροές.
-Δεν θα επιβαρυνθούν δυσανάλογα οι καταναλωτές από τα εκτοξευμένα, πλέον, κόστη προμήθειας φυσικού αερίου και, γενικότερα, το ιδιαίτερα αυξημένο κόστος επένδυσης.
-Το σύστημα μεταφοράς θα μπορεί να εξυπηρετήσει την αδιάλειπτη λειτουργία της αποθήκης.
Σε κάθε περίπτωση το έργο, εφόσον υλοποιηθεί, θα συμβάλει στην ασφάλεια τροφοδοσίας της χώρας αλλά θα λειτουργήσει και ως μηχανισμός προστασίας των καταναλωτών από τις διακυμάνσεις στη χονδρεμπορική αγορά αερίου.
Η Energean, στο πλαίσιο της διαβούλευσης της ΡΑΕ, έχει καταθέσει συγκεκριμένες προτάσεις για τον κανονισμό τιμολόγησης και, πραγματικά θα μάς προξενούσε έκπληξη αν δεν λαμβάνονταν υπόψιν τα σχόλια της αγοράς στην τελική διαμόρφωση.
…και αυτές που δεν πρέπει να χαθούν
Δεν γυρίζει ο χρόνος πίσω, φυσικά, αλλά η ζωή και οι αγορές δίνουν πάντα ευκαιρίες σε αυτούς που τίς αναζητούν. Το θέμα είναι αυτές να αξιοποιούνται με τη λήψη των σωστών αποφάσεων στον κατάλληλο χρόνο – τον επιχειρηματικό χρόνο, για να είμαστε πιο συγκεκριμένοι. Και η συγκυρία αναδεικνύει με σαφήνεια τρεις ανάλογης σημασίας ευκαιρίες για τον ενεργειακό τομέα και το επιχειρείν, γενικότερα, στην χώρα μας που δεν πρέπει να χαθούν:
- Τα δικά μας κοιτάσματα
Είναι τεράστια πολυτέλεια για μία χώρα που εισάγει σχεδόν το 100% των υδρογονανθράκων που καταναλώνει, να αγνοεί τί βρίσκεται στο υπέδαφός της και να μην επιδιώκει την αξιοποίησή του. Οι πρόσφατες κυβερνητικές εξαγγελίες, διά στόματος του ίδιου του Πρωθυπουργού, για την ουσιαστική επανέναρξη της έρευνας και της αξιοποίησης των φυσικών μας πόρων ήταν πολύ σημαντικές τόσο για την χώρα μας όσο και συνολικά για την Ευρωπαϊκή Ένωση, αν ιδωθούν υπό το πρίσμα της προσπάθειας σταδιακής απεξάρτησης από το ρωσικό αέριο. Ακόμη κι αν δεν έχουμε τις τεράστιες ανακαλύψεις, ακόμη κι αν δεν εντοπίσουμε τα κοιτάσματα που θα μπορούσαν να αποτελέσουν game changers για την Ελλάδα και την ευρύτερη περιοχή, δεν θα πρέπει να υποτιμούμε την αξία κάθε δυνατής αναπλήρωσης ποσοτήτων σε εισαγόμενους φυσικούς πόρους. Κερδίζουμε τεχνογνωσία, έχουμε προστιθέμενη αξία στην οικονομία μας με νέες δραστηριότητες, ανάπτυξη και απασχόληση και εξοικονομούμε πολύτιμους πόρους.
Η Energean, δια του Δ/ντος Συμβούλου της Μαθιού Ρήγα, χαιρέτισε την εξέλιξη και δεσμεύθηκε ότι προχωρεί στην προετοιμασία ερευνητικής γεώτρησης στα Ιωάννινα, με ορίζοντα εκτέλεσης τα μέσα του 2023. Για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος, απαιτείται συστράτευση της διοίκησης και της ελληνικής κοινωνίας σε όλα τα επίπεδα. Η προσπάθεια έρευνας και αξιοποίησης των φυσικών πόρων μας, δεν είναι δυνατό να αντιμετωπίζεται ως προσπάθεια κάποιας εταιρείας, αλλά ως εθνική και τοπική υπόθεση. Δεν θα έχουμε κανένα αποτέλεσμα, αν καθώς προχωρούν εκτός κεντρικής διοίκησης οι απαραίτητες διαδικασίες, βρίσκουν απέναντί τους κάθε φύσης μικροσυμφέροντα και προσκόμματα.
Χρειάζονται απτές αποδείξεις της συνολικής βούλησης της χώρας μας να προχωρήσουν οι έρευνες. Χρειάζονται αποφάσεις έγκαιρες, άμεση αντιμετώπιση των προβλημάτων και συγκεκριμένα χρονικά πλαίσια για την παροχή εγκρίσεων και αδειών σε όλες τις φάσεις των ερευνών. Με λίγα λόγια, χρειάζεται να δούμε όλα εκείνα που, δυστυχώς, δεν έχουμε ακόμη δει σε άλλες, πολύπαθες προσπάθειες ανάπτυξης διαπιστωμένων κοιτασμάτων όπως το Κατάκολο Ηλείας για το οποίο, όπως είναι γνωστό, αναμένουμε επί 2,5 έχρόνια την Έγκριση Περιβαλλοντικών Όρων για τη διενέργεια γεώτρησης καθώς και επί 4 χρόνια την κύρωση από τη Βουλή της συμφωνίας για περαιτέρω έρευνες που έχουμε υπογράψει με το ελληνικό Δημόσιο...
- Οι προοπτικές εισαγωγών από την Ανατ. Μεσόγειο σε ανταγωνιστικές τιμές
Έχουμε την τύχη να βρισκόμαστε σε μία περιοχή, την Ανατολική Μεσόγειο, η οποία δείχνει ότι μπορεί να συμβάλλει να προσφέρει στην επίτευξη τόσο της ενεργειακής μετάβασης όσο και της απεξάρτησης από το ρωσικό φυσικό αέριο. Και είναι μια ευτυχής συγκυρία το ότι μια εταιρεία με ελληνικές καταβολές, όπως η Energean, είναι πλέον ένας Operator που έχει σε εξέλιξη επενδύσεις άνω των 3 δισεκ. δολαρίων, αναπτύσσοντας σημαντικά κοιτάσματα φυσικού αερίου σε χώρες όπως η Αίγυπτος και το Ισραήλ αλλά και προχωρώντας η ίδια σε σημαντικές ανακαλύψεις – δύο, μέσα σε τρία χρόνια, πρώτα με το «Karish North» to 2019 και φέτος τον Μάιο με την «Αθηνά» που άνοιξε τον δρόμο και στην ευρύτερη «Περιοχή Ολύμπου», στην θάλασσα του Ισραήλ.
Η παρουσία της εταιρείας μας στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου δύναται να συμβάλλει την ενίσχυση του γεωπολιτικού ρόλου του Ελληνισμού, προσφέρει σημαντική τεχνογνωσία και προοπτικές εξέλιξης αλλά και παρέχει μια μοναδική και πολύ χρήσιμη για τη συγκυρία διέξοδο: φυσικό αέριο σε σαφώς ανταγωνιστικότερες σε σχέση με τις ευρωπαϊκές χονδρεμπορικές τιμές! Και εδώ απαιτούνται κινήσεις και αποφάσεις στον κατάλληλο χρόνο, καθώς η υλοποίηση επιχειρηματικών σχεδιασμών σε μία περιοχή με γειτονικές αγορές που διψούν για φυσικό αέριο, όπως η Αίγυπτος και η Κύπρος, αν καθυστερήσει, θα κινδυνεύσει με ματαίωση. .
- Η αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα
Με την πολύτιμη εμπειρία όσων έγιναν (ή δεν έγιναν…) για να χαθούν έντεκα ολόκληρα χρόνια για το project της Υπόγειας Αποθήκης Φυσικού Αερίου, το δις εξαμαρτείν δεν θα είναι απλώς γνώρισμα «ουκ ανδρός σοφού» αλλά θα φαλκιδεύσει τις προοπτικές πραγματοποίησης μιας επένδυσης με τεράστια οφέλη για την οικονομία και το περιβάλλον – μια επένδυση που, όπως και εκείνη στην αποθήκευση φυσικού αερίου, έχει βάλει στον χάρτη και πάλι η Energean.
Ο λόγος για την σύλληψη και αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα στον Πρίνο αλλά και σε άλλες περιοχές άλλες που ενδεχομένως κριθούν κατάλληλες για το σκοπό αυτό. Καταρχάς, η σχεδιαζόμενη αποθήκη διοξειδίου του άνθρακα στον Πρίνο μπορεί να εξοικονομήσει σημαντικούς πόρους για την ελληνική βιομηχανία και, σε συνδυασμό και με την παραγωγή οικολογικού υδρογόνου, να βελτιώσει εντυπωσιακά το περιβαλλοντικό αποτύπωμα της ευρύτερης περιοχής της Ανατολικής Μακεδονίας & Θράκης. . Και, παράλληλα, να δείξει το μέλλον συνολικά για τα κοιτάσματα υδρογονανθράκων της Μεσογείου που προοδευτικά θα εξαντλούνται και που μετατρεπόμενα σε αποθήκες άνθρακα, θα συμβάλουν στην προστασία του περιβάλλοντος, αποκτώντας μία νέα λειτουργική φυσιογνωμία, ένα νέο νόημα στην εποχή της ενεργειακής μετάβασης. Το project έχει ήδη εγκριθεί στο πλαίσιο του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας θα είναι πραγματικά κρίμα αν χαθεί σε διαδικασίες ανάλογες με αυτές που έχουν στείλει στις ελληνικές καλένδες την αποθήκευση φυσικού αερίου.
Η Energean δημιουργήθηκε με βάση τον Πρίνο. Αναπτύχθηκε, έμαθε, μεγάλωσε και, πλέον, με ωριμότητα και ρεαλισμό αναζητεί και δημιουργεί επιχειρηματικές ευκαιρίες που φέρνουν ανάπτυξη, απασχόληση, προοπτικές αλλά και προσωπική εξέλιξη σε οκτώ χώρες συνολικά, με έμφαση στη Μεσόγειο. Η Ελλάδα μπορεί πλέον να βασιστεί στην εμπειρία, τις δυνατότητες και το όραμα μιας εταιρείας με ελληνική ψυχή. Όπως ο Πρίνος της Καβάλας αποτέλεσε το εφαλτήριο για αυτήν την πορεία, η πορεία της Energean μπορεί να αποτελέσει αντίστροφα την βάση για μια αναπτυξιακή πορεία σε καίριους τομείς της σημερινής πραγματικότητας της χώρας μας.
*Η Κατερίνα Σάρδη είναι Διευθύνουσα Σύμβουλος και Country Manager της Energean στην Ελλάδα
www.worldenergynews.gr
