Το αραβικό εμπάργκο πετρελαίου του 1973 παραμένει το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα χρήσης υδρογονανθράκων ως γεωπολιτικού μοχλού. Αλλά στις δεκαετίες που ακολούθησαν, οι NOC του Κόλπου έχουν απομακρυνθεί από την άμεση εμπλοκή σε περιφερειακές συγκρούσεις, ιδιαίτερα στις αραβοϊσραηλινές ή ιρανοϊσραηλινές εχθροπραξίες. Σήμερα, οι εθνικές ατζέντες επικεντρώνονται στη μακροπρόθεσμη σταθερότητα, την οικονομική διαφοροποίηση και την ολοκλήρωση της παγκόσμιας αγοράς.
Η ανάγκη για ένα προβλέψιμο γεωπολιτικό μέλλον
Οι αμερικανικές επιθέσεις στην πυρηνική υποδομή του Ιράν - με στόχο τοποθεσίες στο Φορντόου, το Ισφαχάν και το Νατάνζ - αντιπροσωπεύουν μια επικίνδυνη νέα φάση στην περιφερειακή δυναμική. Το Ιράν εξαπέλυσε γρήγορα πυραυλικά πυρά εναντίον αμερικανικών βάσεων στο Κατάρ και το Ισραήλ συνέχισε για λίγο την αεροπορική του εκστρατεία πριν τα αντιμαχόμενα μέρη καταλήξουν σε μια αρχική συμφωνία κατάπαυσης του πυρός - αν και εύθραυστη. Ωστόσο, οι NOC του Κόλπου δεν έχουν αλλάξει πορεία. Η αυτοσυγκράτησή τους σηματοδοτεί κάτι περισσότερο από τακτική προσοχή, αντανακλά μια βαθιά ριζωμένη κατανόηση: η περιφερειακή αστάθεια δεν είναι πλέον θέατρο συμβολικής ανυπακοής, αλλά κίνδυνος για τον εθνικό μετασχηματισμό.
Η περίπτωση της Σαουδικής Αραβίας
Πουθενά αυτή η μετατόπιση δεν είναι πιο ορατή από ό,τι στη Σαουδική Αραβία, όπου οι λογισμοί για την ενεργειακή ασφάλεια έχουν αλλάξει σημαντικά. Η ύφεση μεταξύ Ριάντ και Τεχεράνης, που επιτεύχθηκε με τη μεσολάβηση της Κίνας το 2023, κατέδειξε τη νέα προτίμηση του Βασιλείου για τη διπλωματία έναντι της αντιπαλότητας. Το Όραμα 2030 της Σαουδικής Αραβίας - που βασίζεται στην οικονομική διαφοροποίηση, τις ξένες επενδύσεις και τον τουρισμό - απαιτεί ένα προβλέψιμο γεωπολιτικό περιβάλλον.
Η Aramco, ως θεματοφύλακας της παγκόσμιας εφεδρικής παραγωγικής ικανότητας πετρελαίου, παίζει σταθεροποιητικό ρόλο στις παγκόσμιες αγορές. Η ταχεία ανάκαμψή της από τις επιθέσεις στο Abqaiq το 2019 και η τρέχουσα λειτουργική της κανονικότητα παρά την κλιμάκωση των εντάσεων ΗΠΑ-Ιράν, αποτελούν παράδειγμα αυτής της στρατηγικής στάσης. Η ενεργειακή αναστάτωση σήμερα θα υπονόμευε όχι μόνο τις εξαγωγές, αλλά και τον ευρύτερο κοινωνικοοικονομικό μετασχηματισμό που βρίσκεται σε εξέλιξη.
Η περίπτωση των ΗΑΕ
Για τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η ιστορία είναι μια ιστορία πρόληψης και γεωπολιτικής αντιστάθμισης. Η ADNOC, που διαμορφώνεται από την εμπορικά ευέλικτη εξωτερική πολιτική των ΗΑΕ, έχει τοποθετηθεί ως ένας ουδέτερος, αξιόπιστος προμηθευτής ακόμη και καθώς οι περιφερειακές εντάσεις κορυφώνονται. Μετά τις Συμφωνίες του Αβραάμ, έχει αναδυθεί διακριτική συνεργασία με το Ισραήλ στην ενεργειακή τεχνολογία και τις υποδομές, παράλληλα με μια αποφασιστική προσπάθεια ελαχιστοποίησης της έκθεσης σε γεωπολιτικά σημεία στραγγαλισμού. Ο αγωγός αργού πετρελαίου του Άμπου Ντάμπι (ADCOP), ο οποίος μεταφέρει αργό πετρέλαιο από το Χαμπσάν στη Φουτζέιρα στον Κόλπο του Ομάν, παρακάμπτει πλήρως το Στενό του Ορμούζ, παρέχοντας μια κρίσιμη πλεονάζουσα δυνατότητα σε περίπτωση ναυτιλιακής διαταραχής.
Η θέση του Κατάρ στην εξαγωγή LNG
Η QatarEnergy αντιμετωπίζει μια μοναδική πρόκληση. Ως ο κορυφαίος εξαγωγέας LNG στον κόσμο και συνιδιοκτήτης του κοιτάσματος North Dome με το Ιράν, το Κατάρ πρέπει να ακολουθήσει μια στενή διπλωματική γραμμή. Παρά την ευθυγράμμιση της Ντόχα με τις δυτικές αγορές, παρέμεινε δημόσια ουδέτερο εν μέσω στρατιωτικής δράσης των ΗΠΑ και του Ισραήλ.
Οι επιθέσεις δεν προκάλεσαν καμία διαταραχή στις εξαγωγές LNG του Κατάρ και η QatarEnergy συνεχίζει να επικεντρώνεται σε μακροπρόθεσμα έργα επέκτασης στην Ασία, την Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Η στάση της είναι αυτή της σιωπηλής απομόνωσης, διασφαλίζοντας τη συνέχεια του εφοδιασμού, αποφεύγοντας παράλληλα την πολιτική εμπλοκή που θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο τις κοινές υποδομές με το Ιράν - αν και με τις πρόσφατες επιθέσεις αυτό μπορεί να αποδειχθεί δύσκολο.
Όχι μόνο όγκοι, αλλά και υποδομές
Πίσω από αυτές τις διαφορετικές προσεγγίσεις βρίσκεται ένα κοινό θεμέλιο: η ανθεκτικότητα με γνώμονα τις υποδομές. Η ενεργειακή στρατηγική του Κόλπου δεν αφορά πλέον μόνο τα βαρέλια και τους όγκους, αλλά τη διαφοροποίηση των διαδρομών και τη συστημική ανθεκτικότητα. Ο αγωγός Sumed της Αιγύπτου, ο οποίος συνδέει την Ερυθρά Θάλασσα και τη Μεσόγειο και υποστηρίζεται από μετόχους του Κόλπου, πρόσφατα επέκτεινε την χωρητικότητά του από 5 εκατομμύρια σε 7 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα. Αυτές και παρόμοιες επενδύσεις βοηθούν στην αποσύνδεση των εξαγωγών πετρελαίου από τους πιο ασταθείς θαλάσσιους διαδρόμους της περιοχής.
Κάθε NOC αντικατοπτρίζει τη γεωπολιτική στάση της κυβέρνησής της. Η Aramco προσφέρει συντηρητική διαχείριση της αγοράς, η ADNOC εξισορροπεί την παγκόσμια ευελιξία με τη διπλωματική ουδετερότητα και η QatarEnergy διατηρεί σκόπιμη ασάφεια, ενώ παράλληλα επεκτείνει την κυριαρχία του LNG. Αλλά όλες είναι ευθυγραμμισμένες από μια άποψη: δεν θα δελεαστούν σε αντιπαράθεση, ακόμη και όταν οι μεγαλύτερες στρατιωτικές δυνάμεις του κόσμου ανταλλάξουν πυραύλους πέρα από τα σύνορά τους.
www.worldenergynews.gr
