Σε μια περίοδο όπου η παγκόσμια ενεργειακή γεωγραφία επανακαθορίζεται με ταχύτητα, η Ελλάδα επιχειρεί να κατοχυρώσει έναν ρόλο που μέχρι πριν λίγα χρόνια έμοιαζε με φιλόδοξο σενάριο: αυτόν του σταθερού, αξιόπιστου και στρατηγικά κρίσιμου κόμβου ενέργειας για όλη την Ανατολική Μεσόγειο και τη Νοτιοανατολική Ευρώπη.
Μιλώντας στο Foundation for the Defense of Democracies στην Ουάσιγκτον, ο υπουργός Ενέργειας Σταύρος Παπασταύρου περιέγραψε με σαφήνεια το σχέδιο που υλοποιείται βήμα–βήμα: να αξιοποιήσει η Ελλάδα ταυτόχρονα δύο από τους σημαντικότερους ενεργειακούς διαδρόμους του μέλλοντος, τον Κάθετο Διάδρομο και τον IMEC, χτίζοντας παράλληλα μια νέα αρχιτεκτονική ενεργειακής ασφάλειας με επίκεντρο τις ΗΠΑ και την Ευρώπη.
Σε ένα κόσμο που η αστάθεια είναι ο νέος κανόνας του παιχνιδιού, όπως είπε ο Έλληνας υπουργός Ενέργειας, η Ελλάδα στηρίζεται σε ισχυρές συμμαχίες αλλά και προετοιμάζει τη δική της ενεργειακή ασφάλεια, με συντονισμένες κινήσεις.
Ο Κάθετος Διάδρομος: Ένας διάδρομος ειρήνης, από την Αλεξανδρούπολη ως την Ουκρανία
Στο κέντρο της ελληνικής στρατηγικής βρίσκεται ο Κάθετος Διάδρομος, ένα σύστημα αγωγών και υποδομών που ενώνει την Ελλάδα με Βουλγαρία, Ρουμανία, Μολδαβία και Ουκρανία.
Πρόκειται ουσιαστικά για την ενεργειακή αρτηρία που θα τροφοδοτεί την Ουκρανία με LNG – κυρίως αμερικανικής προέλευσης – το οποίο θα έχει εισέλθει στην Ευρώπη από τα ελληνικά λιμάνια και υποδομές.
Ο υπουργός χαρακτήρισε τον διάδρομο «διάδρομο ειρήνης και ευημερίας», καθώς στηρίζει χώρες που έχουν βρεθεί στο επίκεντρο πολιτικών πιέσεων και ενεργειακών εκβιασμών από τη Ρωσία και περιέγραψε τις μεγάλες προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει για να υλοποιηθεί και τη στρατηγική της Ελλάδας.
Χρηματοδότηση: Η ενέργεια ως τμήμα της συλλογικής ασφάλειας
Η μετάβαση της Ευρώπης μακριά από το ρωσικό φυσικό αέριο και η αντικατάστασή του από αμερικάνικο LNG έως το 2027 αποτελεί μια «κολοσσιαία άσκηση», όπως τη χαρακτήρισε ο υπουργός και απαιτεί σημαντικές επενδύσεις σε υποδομές.
Ο κ. Παπασταύρου εξήγησε ότι οι νέες ενεργειακές υποδομές, που απαιτούνται για να δημιουργηθεί ο νέος ενεργειακός Διάδρομος που θα τροφοδοτεί την Ευρώπη με αμερικάνικο LNG μπορούν να ενταχθούν στον ευρύτερο φάκελο ασφάλειας του ΝΑΤΟ. Από την υποχρέωση 5% των κρατών-μελών για αμυντικές δαπάνες, το 1,5% μπορεί να διοχετευθεί σε έργα ενεργειακής ασφάλειας – επιτρέποντας στην Ελλάδα να χρηματοδοτήσει κρίσιμες ενεργειακές επενδύσεις χωρίς να επιβαρύνει δυσανάλογα τον κρατικό προϋπολογισμό.
Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι LNG terminals, αγωγοί, υποδομές αποθήκευσης και μεταφοράς μπορούν να ενταχθούν στο πλαίσιο της συλλογικής άμυνας, καθώς η ενεργειακή αυτάρκεια αποτελεί πλέον πυλώνα στρατηγικής ασφάλειας.
Προτεραιότητα να μην υπάρξει παράκαμψη
Οι μεγάλης κλίμακας υποδομές, χρειάζονται μακροπρόθεσμα συμβόλαια και οι επενδύσεις δισεκατομμυρίων που απαιτούνται για να υλοποιηθεί η αλλαγή ενεργειακού παραδείγματος για να είναι χρηματοδοτήσιμες πρέπει να εξαληφθεί από τώρα ο κίνδυνος το ρωσικό αέριο να επιχειρήσει να παρακάμψει τις κυρώσεις μέσω άλλων οδών, όπως ο TurkStream, σημείωσε ο κ. Παπαστάυρου.
Και εξήγησε ότι η Ε.Ε. έχει ήδη προνοήσει με ρήτρα στο RepowerEU που θεωρεί εκ των προτέρων το αέριο του TurkStream ως ρωσικό, εκτός εάν αποδειχθεί διαφορετικά. Το θέμα αυτό θα βρεθεί στο τραπέζι των υπουργών Ενέργειας σε δύο εβδομάδες στις Βρυξέλλες, καθώς αποτελεί κλειδί για την αξιοπιστία τόσο του Κάθετου Διαδρόμου όσο και του νέου ευρωπαϊκού ενεργειακού χάρτη.
Παράλληλα, όπως αποκάλυψε ο κ. Παπασταύρου, η Ε.Ε. συζητά ακόμη και μεταφορά της ημερομηνίας απεξάρτησης από το τέλος του 2027 στον Σεπτέμβριο του 2027. Εάν αυτό συμβεί, 14–15 bcm φυσικού αερίου που σήμερα μπαίνουν στη ΝΑ Ευρώπη από τον TurkStream θα χρειαστεί να αντικατασταθούν ταχύτερα, κυρίως με αμερικανικό LNG που θα φθάνει στην Ευρώπη μέσω ελληνικών υποδομών.
Άλλη μια αβεβαιότητα
Απαντώντας στο ερώτημα τι μπορεί να συμβεί με τη λήξη του πολέμου στην Ουκρανία και αν τότε θα αναβιώσει η ενεργειακή συνεργασία με τη Ρωσία, ο υπουργός επεσήμανε ότι «για εμάς είναι πολύ σημαντικό η κατεύθυνση προς την οποία οδεύουμε να είναι μη αναστρέψιμη». Και είπε ότι σε αυτό το μέτωπο, τόσο οι ΗΠΑ όσο και η ΕΕ πρέπει να παραμείνουν σταθερές. «Σαφώς, κάποια στιγμή η Ρωσία θα πρέπει να επανενταχθεί στην αρχιτεκτονική, αλλά ελπίζω ότι η ενέργεια θα είναι το τελευταίο μέρος αυτής της επανένταξης. Επειδή είναι μια διάσταση της οικονομίας που έχει χρησιμοποιηθεί ως όπλο, ως πολιτική πίεση.
Και νομίζω, σημείωσε, ότι πρέπει να το βγάλουμε αυτό από το τραπέζι. Όσον αφορά την Ευρώπη, νομίζω ότι ακόμη και η συζήτηση για τη μετάθεση της 27ης Δεκεμβρίου στον Σεπτέμβριο δείχνει τη δέσμευση των ευρωπαϊκών χωρών. Και νομίζω ότι η αγορά ρωσικού φυσικού αερίου και κατά κάποιο τρόπο η χρηματοδότηση ενός επιθετικού πολέμου, βοηθώντας ταυτόχρονα την Ουκρανία να διατηρήσει αυτήν την επιθετικότητα, δεν έχει νόημα. Στο τέλος της ημέρας, το μήνυμα πρέπει να είναι σαφές ότι η χρηματοδότηση πρέπει να σταματήσει».
Ο IMEC και το σχήμα 3+1: Η Ελλάδα στον νέο ενεργειακό άξονα Ινδίας–Μέσης Ανατολής–Ευρώπης
Παράλληλα, η Ελλάδα επενδύει στις προοπτικές του India–Middle East–Europe Corridor (IMEC), ενός έργου που φιλοδοξεί να δημιουργήσει μια νέα, σταθερή και δυτικά προσανατολισμένη ενεργειακή και εμπορική διαδρομή από την Ινδία μέχρι την Κεντρική Ευρώπη.
Η επόμενη κρίσιμη σύνοδος του σχήματος 3+1 (Ελλάδα–Κύπρος–Ισραήλ + ΗΠΑ) τον Απρίλιο στην Ουάσιγκτον θα αποτελέσει σημείο–καμπής. Η ατζέντα θα επικεντρωθεί στην ανάπτυξη υποδομών φυσικού αερίου και ηλεκτρισμού που θα διασυνδέουν τη Μέση Ανατολή με την Ευρώπη μέσω Ελλάδας.
Στόχος είναι να δημιουργηθεί για πρώτη φορά στη σύγχρονη ιστορία μια ασφαλής ενεργειακή διαδρομή από την Ινδία έως την Κεντρική Ευρώπη, με όλες τις χώρες της να μοιράζονται αξίες σταθερότητας, συνεργασίας και αποφυγής συγκρούσεων.
Η Ελλάδα θωρακίζεται: Δική της παραγωγή υδρογονανθράκων – δικές της υποδομές
Μέσα σε ένα περιβάλλον συνεχούς αστάθειας, η Ελλάδα επιδιώκει, όπως είπε ο υπουργός, να μην εξαρτάται αποκλειστικά από τα δίκτυα των συμμάχων της αλλά να διαθέτει και δική της ενεργειακή βάση.
Γι’ αυτό τον λόγο προχωρά με την ExxonMobil προς τις πρώτες ερευνητικές γεωτρήσεις υδρογονανθράκων μετά από 40 χρόνια και η πρώτη ερευνητική γεώτρηση θα γίνει σε 18 μήνες, από σήμερα. Και η Chevron ξεκινά σεισμικές και γεωφυσικές έρευνες από το 2026.
Όπως τόνισε ο κ. Παπασταύρου, η Ελλάδα επιδιώκει ανάπτυξη «όλων των τεχνολογιών»: όχι μόνο υδρογονανθράκων, προκειμένου να πετύχει την ενεργειακή της ασφάλεια.
Στόχος είναι ένας: να αποκτήσει η χώρα ανεξάρτητη ενεργειακή ισχύ μέσα σε ένα περιβάλλον όπου η αστάθεια έχει γίνει ο νέος κανόνας του παιχνιδιού.
Η Ευρώπη αλλάζει και σταδιακά συγκλίνει με ΗΠΑ
Ο υπουργός σημείωσε επίσης ότι οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις μετατοπίζονται σταδιακά σε πιο ρεαλιστικές προσεγγίσεις σε σχέση με την ενεργειακή μετάβαση. Η συζήτηση για ασφαλή, οικονομικά προσιτή ενέργεια ενισχύεται, ενώ η συμφωνία ΕΕ–ΗΠΑ για δασμούς και αγορές ενέργειας 250 δισ. ευρώ ετησίως έως το 2028 δημιουργεί ένα νέο πλαίσιο σύγκλισης.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα, αλλαγών στην Ευρώπη, σύμφωνα με τον υπουργό, ο Κανονισμός για το μεθάνιο, τον οποίο επτά χώρες ζήτησαν να απλουστευθεί επειδή –ως έχει– δεν ευνοεί την ενίσχυση της ευρωπαϊκής ενεργειακής ασφάλειας. "Στην τελευταία συνάντηση υπουργών στην ΕΕ, επτά χώρες έθεσαν στην Επιτροπή την ανάγκη απλούστευσης του κανονισμού για το μεθάνιο. Και σημείωσε ότι με βάση της συμφωνία για αγορές 250 δισεκατομμύρια προϊόντων ενέργειας, ο Κανονισμός για το μεθάνιο όπως είναι δεν βοηθά προς αυτή την κατεύθυνση.
Τα έργα ενεργειακής ασφάλειας, η σύμπνοια ευρώπης-ΗΠΑ στην απόφαση για απεξάρτηση από το ρωσικό αέριο και η συμφωνία ΗΠΑ-Ευρώπης για αγορά προϊόντων ενέργειας αξίας 250 δισ το χρόνο και οι προσαρμογές που πρέπει να γίνουν για να επιτευχθεί, δημιουργούν ένα νέο περιβάλλον σύγκλισης των ενεργειακών πολιτικών Ευρώπης και ΗΠΑ που ξεπερνάει τις αποκλίσεις, σημείωσε ο υπουργός.
GSI και Μεγα-διασυνδέσεις: Η νέα εποχή των ηλεκτρικών καλωδίων
Ο κ. Παπασταύρου αναφέρθηκε και στο ηλεκτρικό καλώδιο Ελλάδας–Κύπρου (GSI), το οποίο, όπως είπε είναι ζωντανό, και βρίσκεται σε φάση επανεξέτασης τεχνικών και οικονομικών δεδομένων, προκειμένου να εξασφαλιστεί η συμμετοχή νέων επενδυτών, ενώ όπως είπε έχει εκφραστεί ενδιαφέρον από τις ΗΠΑ, το Ισραήλ και χώρες της Μέσης Ανατολής. Το ευρύτερο πλαίσιο είναι ο σχεδιασμός του IMEC τόνισε και ανέφερε ότι εξετάζεται και η διασύνδεση Ελλάδας–Σαουδικής Αραβίας.
