Εμπειρογνώμονες λένε ότι οι επιθέσεις εναντίον των επιστημόνων επέφεραν ισχυρό πλήγμα στην ικανότητα του Ιράν να κάνει αγώνα δρόμου για μια πυρηνική βόμβα
Οι επιθέσεις κατά των επιστημόνων
Oι επιθέσεις του Ισραήλ στο Ιράν τα ξημερώματα της 13ης Ιουνίου, κατέστρεψαν τα σπίτια ορισμένων από τους κορυφαίους επιστήμονες του Ιράν, σκοτώνοντας εννέα άτομα που εργάζονταν επί δεκαετίες στο πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης, σύμφωνα με τη Wall Street Journal που επικαλείται ανθρώπους με γνώση των επιθέσεων.
Έντεκα ημέρες αργότερα, λίγες ώρες πριν τεθεί σε ισχύ η εκεχειρία, μια επίθεση στο βόρειο Ιράν σκότωσε έναν ακόμη επιστήμονα, τον Sayyed Seddighi Saber, σύμφωνα με τα ισραηλινά και ιρανικά κρατικά μέσα ενημέρωσης. Σε αυτόν, είχαν επιβληθεί κυρώσεις μόλις πριν από λίγες εβδομάδες από τις ΗΠΑ για το έργο του σχετικά με τα πυρηνικά όπλα.
Οι δολοφονίες αποτέλεσαν το αποκορύφωμα 15ετών προσπαθειών για την εξόντωση ενός από τα πιο πολύτιμα περιουσιακά στοιχεία του Ιράν - του κορυφαίου στελεχιακού δυναμικού επιστημόνων που εργάζονταν σε ένα μυστικό πρόγραμμα που σχετιζόταν με πυρηνικά όπλα και το οποίο το Ιράν συνέχιζε τουλάχιστον μέχρι το 2003. Το Ισραήλ παρακολουθούσε στενά τους επιστήμονες από τότε.
Πλήγμα στην τεχνογνωσία του Ιράν
ΗΠΑ και Ισραήλ προσπαθούν να εκτιμήσουν την έκταση της ζημίας που προκάλεσαν τα χτυπήματά τους στις κύριες πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου να υποστηρίζει ότι οι δολοφονίες πήγαν πίσω το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν κατά χρόνια.
Πρώην αξιωματούχοι και εμπειρογνώμονες λένε ότι οι επιθέσεις εναντίον των επιστημόνων επέφεραν ισχυρό πλήγμα στην ικανότητα του Ιράν να κάνει αγώνα δρόμου για μια πυρηνική βόμβα μετά τη σύγκρουση με το Ισραήλ. Οι περισσότεροι από τους ανθρώπους που σκοτώθηκαν είχαν πρακτική εμπειρία στη δοκιμή και την κατασκευή συστατικών μιας κεφαλής, όπως τα συστήματα πυροδότησης και τα εκρηκτικά.
«Είναι άλλο πράγμα να χάνεις αυτή την τεχνογνωσία αργά με την πάροδο του χρόνου, ειδικά αν δεν προσπαθείς να κατασκευάσεις πραγματικά μια βόμβα. Έχεις χρόνο να τους αντικαταστήσεις», δήλωσε ο Eric Brewer, ο οποίος ήταν διευθυντής εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ για την καταπολέμηση της διάδοσης των πυρηνικών όπλων. «Αλλά αν βρίσκεσαι στα μισά της προσπάθειας κατασκευής βόμβας ή αν το βλέπεις αυτό ως μια πιθανή βραχυπρόθεσμη επιλογή, τότε έχει μεγαλύτερο αντίκτυπο».
Το Ιράν έχει διατηρήσει και μεταδώσει μεγάλο μέρος αυτής της τεχνογνωσίας σε μια νέα γενιά επιστημόνων. Έχει αρνηθεί ότι επεδίωξε ποτέ τη βόμβα, υποστηρίζοντας ότι το πρόγραμμά του είναι ειρηνικό.
Αυτοί δεν είναι οι πρώτοι θάνατοι επιστημόνων
Η ατομική υπηρεσία του ΟΗΕ ανέφερε ότι το Ιράν είχε ένα πρόγραμμα σχετικό με πυρηνικά όπλα, γνωστό ως σχέδιο AMAD, μέχρι το 2003. Ισραηλινοί και δυτικοί αξιωματούχοι λένε ότι οι εργασίες του Ιράν για την κατασκευή πυρηνικών όπλων συνεχίστηκαν με πιο αποσπασματικό τρόπο από τότε, αφήνοντας το Ιράν μέσα σε λίγους μήνες να είναι σε θέση να κατασκευάσει μια βόμβα. Αλλά μεγάλο μέρος αυτής της εργασίας έχει περιοριστεί σε μελέτες και μοντελοποίηση σε υπολογιστές, πάντα προσεκτικά σχεδιασμένο ώστε να εξηγείται ως συμβατική στρατιωτική εργασία.
Οι θανατηφόρες επιδρομές που είχαν ως στόχο πυρηνικούς επιστήμονες του Ιράν είχαν ξεκινήσει ήδη από το 2020, όταν ο Mohsen Fakhrizadeh πυροβολήθηκε με τηλεχειριζόμενο όπλο. Το Ισραήλ δεν έχει ποτέ αρνηθεί ή επιβεβαιώσει τον ρόλο του στους θανάτους πέντε Ιρανών επιστημόνων μεταξύ 2010 και 2020.
Το περασμένο Σάββατο, χιλιάδες άνθρωποι παρευρέθηκαν στις κηδείες των επιστημόνων και άλλων επιφανών Ιρανών που σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης, όπως ανέφεραν τα ιρανικά κρατικά μέσα ενημέρωσης.
Οι επιστήμονες που σκοτώθηκαν
Μεταξύ των σημαντικότερων στόχων ήταν ο Fereydoon Abbasi-Devani, πρώην επικεφαλής της Ατομικής Υπηρεσίας του Ιράν και ένας από τους ιδρυτές των εργασιών του Ιράν που σχετίζονται με τα πυρηνικά όπλα, σύμφωνα με τον David Albright, πρόεδρο του Ινστιτούτου Επιστήμης και Διεθνούς Ασφάλειας. Ο Abbasi-Devani ήταν διευθυντής και ανώτερος σύμβουλος του προγράμματος AMAD, με το επιστημονικό του έργο να επικεντρώνεται στην ανάπτυξη εκκινητών νετρονίων, οι οποίοι εκτοξεύουν νετρόνια στον πυρήνα ενός όπλου για να πυροδοτήσουν μια αλυσιδωτή αντίδραση. Σε τηλεοπτική του συνέντευξη, είχε δηλώσει ότι το Ιράν έχει όλες τις γνώσεις που χρειάζεται για ένα πυρηνικό όπλο. «Αν μου πουν να κατασκευάσω μια βόμβα, θα την κατασκευάσω», είχε δηλώσει.
Ένας άλλος επιστήμονας που σκοτώθηκε ήταν ο Mohammad Mehdi Teranchi, ο οποίος ήταν επικεφαλής μιας μονάδας υπό τον Fakhrizadeh που επικεντρώθηκε στα εκρηκτικά υψηλής ισχύος, τα οποία απαιτούνται για την πυροδότηση ενός πυρηνικού όπλου, σύμφωνα με το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ.
Ένας από τους τελευταίους στόχους, ο Sayyed Seddighi Saber, ήταν επικεφαλής του ομίλου Shahid Karimi Group, ο οποίος τρέχει πρότζεκτ που σχετίζονται με εκρηκτικά για το πρόγραμμα SPND. Μια εκπρόσωπος του ισραηλινού στρατού αρνήθηκε να κατονομάσει το πρόσωπο που σκοτώθηκε. «Ο Seddighi Saber συνδέεται με έργα που περιλαμβάνουν έρευνα και δοκιμές για την ανάπτυξη πυρηνικών εκρηκτικών μηχανισμών», ανέφερε το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ όταν του επέβαλε κυρώσεις στις 12 Μαΐου. Οι Abbasi-Devani και Teranchi είχαν επίσης υποστεί κυρώσεις από τις ΗΠΑ μαζί με άλλους για το έργο τους που σχετίζεται με τα πυρηνικά. Το ίδιο και το Πανεπιστήμιο Shahid Beheshti.
Το «πυρηνικό» αρχείο του Ιράν
Το Ιράν διατηρεί εδώ και χρόνια ένα πυρηνικό αρχείο στο οποίο περιγράφονται λεπτομερώς όλες οι εργασίες που είχε πραγματοποιήσει πριν από το 2003, καθώς και τα μελλοντικά σχέδια της Τεχεράνης. Όταν ανακαλύφθηκε, έγινε έφοδος από ισραηλινούς κομάντος το 2018. Το Ιράν διατηρούσε παλιό εξοπλισμό που σχετιζόταν με πυρηνικά όπλα, συμπεριλαμβανομένου αδήλωτου εμπλουτισμένου ουρανίου. Η υπηρεσία ατομικής ενέργειας του ΟΗΕ ζητά έκτοτε απαντήσεις για το πού στάλθηκε.
Η Τεχεράνη χρησιμοποίησε πανεπιστήμια όπως το Shahid Beheshti, το Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Sharif και το Πανεπιστήμιο Malek Ashtar για να διατηρήσει ζωντανή την τεχνογνωσία του σε θέματα πυρηνικών όπλων τις τελευταίες δύο δεκαετίες, δήλωσε ο Solomon. Σε αυτά τα πανεπιστήμια, το Ιράν συχνά συνδυάζει τους πυρηνικούς επιστήμονες του σε πειράματα και άλλες μελέτες με νεότερους φοιτητές.
Αυτές οι πληροφορίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν για μη στρατιωτικούς σκοπούς, όπως η κατασκευή ενός πυρηνικού αντιδραστήρα, ή να βοηθήσουν στην ενεργοποίηση μιας αλυσιδωτής αντίδρασης σε ένα πυρηνικό όπλο. «Οι καθηγητές διδάσκουν τους νεότερους επιστήμονες... για να εισέλθουν στην καρδιά του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος», δήλωσε ο Solomon.
www.worldenergynews.gr
