Η περίπτωση της Ουκρανίας - Οι πωλήσεις παρέμειναν από τις χαμηλότερες στην Ευρώπη και μειώθηκαν σε σχέση με το 2023
Το κύμα αρκτικών θερμοκρασιών που πλήττει την Ευρώπη αυτή την εβδομάδα θα αποτελέσει σοβαρή δοκιμασία για χιλιάδες πολωνικές οικογένειες που εγκατέλειψαν τους παλιούς καυστήρες άνθρακα και στράφηκαν σε ηλιακά πάνελ και αντλίες θερμότητας για τη θέρμανση των σπιτιών τους.
Στη Βαρσοβία, η θερμοκρασία αναμένεται να πέσει στους -5°C, σχεδόν 4 βαθμούς χαμηλότερα από τον μέσο όρο της εποχής. Αν και η Πολωνία παραμένει μια από τις πιο εξαρτημένες από τον άνθρακα χώρες της Ευρώπης, όλο και περισσότεροι ιδιοκτήτες αναζητούν οικονομικότερες και καθαρότερες λύσεις.
Ο 58χρονος Γιατσέκ Οβτσαρέκ από το Λέβκοβ, στη δυτικοκεντρική Πολωνία, δήλωσε ότι παλαιότερα έκαιγε άνθρακα, αλλά στράφηκε σε ηλιακά πάνελ και φυσικό αέριο όταν οι τιμές του άνθρακα εκτινάχθηκαν μετά την πανδημία και την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Καθώς η παραγωγή του από ηλιακή ενέργεια υπερβαίνει την κατανάλωση, σχεδιάζει τώρα να προσθέσει και αντλία θερμότητας στο σύστημά του.
Την τελευταία δεκαετία, η ηλιακή και αιολική ισχύς της Πολωνίας έχει αυξηθεί σχεδόν εννέα φορές, με τις ανανεώσιμες πηγές να καλύπτουν πάνω από το 40% της ηλεκτροπαραγωγής το 2024, σύμφωνα με το BloombergNEF. Η χώρα στοχεύει να τριπλασιάσει τη δυναμικότητά της σε καθαρή ενέργεια έως το τέλος της δεκαετίας, σε ευθυγράμμιση με τον παγκόσμιο στόχο που τέθηκε στη πρόσφατη σύνοδο του ΟΗΕ για το κλίμα, την COP.
Στην COP30 στο Μπελέμ, εκπρόσωποι από περίπου 200 χώρες αναζητούν στρατηγικές για την επίτευξη αυτών των στόχων, ενδεχομένως χαράσσοντας έναν οδικό χάρτη για την απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα. Ο τριπλασιασμός της παγκόσμιας δυναμικότητας ανανεώσιμων πηγών έως το 2030 θεωρείται κρίσιμος για τον περιορισμό των εκπομπών και τη συγκράτηση της υπερθέρμανσης στους 1,5°C πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα — τον βασικό στόχο της Συμφωνίας του Παρισιού.
Ο Μίχαλ Κουρτίκα, πρώην Πολωνός υπουργός Κλίματος και πρόεδρος της COP27, τόνισε ότι η τεχνολογική πρόοδος της τελευταίας δεκαετίας υπήρξε εντυπωσιακή, υπογραμμίζοντας ότι η Συμφωνία του Παρισιού ενίσχυσε την εμπιστοσύνη των επιχειρήσεων στις επενδύσεις καθαρής ενέργειας.
Παρά το γεγονός ότι άλλοι στόχοι προηγούμενων COP υστερούν, οι ειδικοί θεωρούν εφικτό τον στόχο για 11.500 γιγαβάτ ανανεώσιμων έως το 2030. Πέρυσι, οι επενδύσεις στον ενεργειακό μετασχηματισμό έφτασαν τα 2 τρισεκατομμύρια δολάρια.
Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας εκτιμά ότι με τις τρέχουσες πολιτικές η παγκόσμια δυναμικότητα μπορεί να φτάσει τις 9.530 γιγαβάτ έως το τέλος της δεκαετίας, ενώ με βελτιώσεις σε αδειοδοτήσεις, χρηματοδότηση και συνδέσεις στο δίκτυο θα μπορούσε να αγγίξει τις 10.400 γιγαβάτ.
Η Πολωνία αποτελεί ενδεικτικό παράδειγμα τόσο της προόδου όσο και των δυσκολιών. Η κυβέρνηση παρέχει γενναίες επιδοτήσεις για ηλιακά πάνελ, μπαταρίες, αντλίες θερμότητας και μόνωση μέσω μιας εκτεταμένης «καθαρής θέρμανσης» πρωτοβουλίας, που στοχεύει στο γερασμένο απόθεμα κατοικιών της σοβιετικής περιόδου. Τα τελευταία επτά χρόνια, οι Πολωνοί έχουν εγκαταστήσει πάνω από 13 γιγαβάτ φωτοβολταϊκών, μειώνοντας σημαντικά το κόστος ηλεκτρισμού.
Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία το 2022 ώθησε την Πολωνία να απαγορεύσει τις εισαγωγές άνθρακα από ανατολικές χώρες, γεγονός που προκάλεσε εκτόξευση των τιμών και επιτάχυνε τη στροφή σε φθηνότερες λύσεις. Εκείνη τη χρονιά σημειώθηκαν ρεκόρ πωλήσεων ηλεκτρικών αντλιών θερμότητας, ενώ οι μετοχές των εγχώριων παραγωγών αντλιών και φωτοβολταϊκών εκτοξεύθηκαν κατά 400%.
Ωστόσο, η ζήτηση δεν έχει επιστρέψει σε εκείνα τα επίπεδα. Η Πολωνία διέθετε περίπου 745.000 αντλίες θερμότητας το 2024 — πολύ λιγότερες από τα 6,6 εκατομμύρια της Γαλλίας, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Ένωση Αντλιών Θερμότητας. Οι πωλήσεις παρέμειναν από τις χαμηλότερες στην Ευρώπη και μειώθηκαν σε σχέση με το 2023. Από το 2019, η χώρα έχει αντικαταστήσει σχεδόν 500.000 καυστήρες άνθρακα, αλλά απέχει ακόμη από τον στόχο να τους εξαλείψει σχεδόν πλήρως έως τα μέσα της δεκαετίας του 2030.
Η Σαλίνα Γκρενέ-Καταλάνο από το γαλλικό υπουργείο Εξωτερικών υπογράμμισε ότι ο άνθρακας πρέπει να εξαλειφθεί μέσα στην επόμενη δεκαετία ώστε να επιτευχθούν οι στόχοι της Συμφωνίας του Παρισιού.
Παρότι η ζήτηση για αντλίες θερμότητας δείχνει σημάδια ανάκαμψης, ο τρέχων ρυθμός ενδέχεται να μην επαρκεί για την επίτευξη των πολωνικών στόχων, σύμφωνα με τον Πάβελ Λάχμαν, επικεφαλής του πολωνικού οργανισμού ανάπτυξης αντλιών θερμότητας, ο οποίος καλεί την κυβέρνηση να αυξήσει τις επιδοτήσεις και να προσαρμόσει τα τιμολόγια ηλεκτρικού ρεύματος.
Στη Βαρσοβία, η θερμοκρασία αναμένεται να πέσει στους -5°C, σχεδόν 4 βαθμούς χαμηλότερα από τον μέσο όρο της εποχής. Αν και η Πολωνία παραμένει μια από τις πιο εξαρτημένες από τον άνθρακα χώρες της Ευρώπης, όλο και περισσότεροι ιδιοκτήτες αναζητούν οικονομικότερες και καθαρότερες λύσεις.
Ο 58χρονος Γιατσέκ Οβτσαρέκ από το Λέβκοβ, στη δυτικοκεντρική Πολωνία, δήλωσε ότι παλαιότερα έκαιγε άνθρακα, αλλά στράφηκε σε ηλιακά πάνελ και φυσικό αέριο όταν οι τιμές του άνθρακα εκτινάχθηκαν μετά την πανδημία και την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Καθώς η παραγωγή του από ηλιακή ενέργεια υπερβαίνει την κατανάλωση, σχεδιάζει τώρα να προσθέσει και αντλία θερμότητας στο σύστημά του.
Την τελευταία δεκαετία, η ηλιακή και αιολική ισχύς της Πολωνίας έχει αυξηθεί σχεδόν εννέα φορές, με τις ανανεώσιμες πηγές να καλύπτουν πάνω από το 40% της ηλεκτροπαραγωγής το 2024, σύμφωνα με το BloombergNEF. Η χώρα στοχεύει να τριπλασιάσει τη δυναμικότητά της σε καθαρή ενέργεια έως το τέλος της δεκαετίας, σε ευθυγράμμιση με τον παγκόσμιο στόχο που τέθηκε στη πρόσφατη σύνοδο του ΟΗΕ για το κλίμα, την COP.
Στην COP30 στο Μπελέμ, εκπρόσωποι από περίπου 200 χώρες αναζητούν στρατηγικές για την επίτευξη αυτών των στόχων, ενδεχομένως χαράσσοντας έναν οδικό χάρτη για την απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα. Ο τριπλασιασμός της παγκόσμιας δυναμικότητας ανανεώσιμων πηγών έως το 2030 θεωρείται κρίσιμος για τον περιορισμό των εκπομπών και τη συγκράτηση της υπερθέρμανσης στους 1,5°C πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα — τον βασικό στόχο της Συμφωνίας του Παρισιού.
Ο Μίχαλ Κουρτίκα, πρώην Πολωνός υπουργός Κλίματος και πρόεδρος της COP27, τόνισε ότι η τεχνολογική πρόοδος της τελευταίας δεκαετίας υπήρξε εντυπωσιακή, υπογραμμίζοντας ότι η Συμφωνία του Παρισιού ενίσχυσε την εμπιστοσύνη των επιχειρήσεων στις επενδύσεις καθαρής ενέργειας.
Παρά το γεγονός ότι άλλοι στόχοι προηγούμενων COP υστερούν, οι ειδικοί θεωρούν εφικτό τον στόχο για 11.500 γιγαβάτ ανανεώσιμων έως το 2030. Πέρυσι, οι επενδύσεις στον ενεργειακό μετασχηματισμό έφτασαν τα 2 τρισεκατομμύρια δολάρια.
Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας εκτιμά ότι με τις τρέχουσες πολιτικές η παγκόσμια δυναμικότητα μπορεί να φτάσει τις 9.530 γιγαβάτ έως το τέλος της δεκαετίας, ενώ με βελτιώσεις σε αδειοδοτήσεις, χρηματοδότηση και συνδέσεις στο δίκτυο θα μπορούσε να αγγίξει τις 10.400 γιγαβάτ.
Η Πολωνία αποτελεί ενδεικτικό παράδειγμα τόσο της προόδου όσο και των δυσκολιών. Η κυβέρνηση παρέχει γενναίες επιδοτήσεις για ηλιακά πάνελ, μπαταρίες, αντλίες θερμότητας και μόνωση μέσω μιας εκτεταμένης «καθαρής θέρμανσης» πρωτοβουλίας, που στοχεύει στο γερασμένο απόθεμα κατοικιών της σοβιετικής περιόδου. Τα τελευταία επτά χρόνια, οι Πολωνοί έχουν εγκαταστήσει πάνω από 13 γιγαβάτ φωτοβολταϊκών, μειώνοντας σημαντικά το κόστος ηλεκτρισμού.
Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία το 2022 ώθησε την Πολωνία να απαγορεύσει τις εισαγωγές άνθρακα από ανατολικές χώρες, γεγονός που προκάλεσε εκτόξευση των τιμών και επιτάχυνε τη στροφή σε φθηνότερες λύσεις. Εκείνη τη χρονιά σημειώθηκαν ρεκόρ πωλήσεων ηλεκτρικών αντλιών θερμότητας, ενώ οι μετοχές των εγχώριων παραγωγών αντλιών και φωτοβολταϊκών εκτοξεύθηκαν κατά 400%.
Ωστόσο, η ζήτηση δεν έχει επιστρέψει σε εκείνα τα επίπεδα. Η Πολωνία διέθετε περίπου 745.000 αντλίες θερμότητας το 2024 — πολύ λιγότερες από τα 6,6 εκατομμύρια της Γαλλίας, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Ένωση Αντλιών Θερμότητας. Οι πωλήσεις παρέμειναν από τις χαμηλότερες στην Ευρώπη και μειώθηκαν σε σχέση με το 2023. Από το 2019, η χώρα έχει αντικαταστήσει σχεδόν 500.000 καυστήρες άνθρακα, αλλά απέχει ακόμη από τον στόχο να τους εξαλείψει σχεδόν πλήρως έως τα μέσα της δεκαετίας του 2030.
Η Σαλίνα Γκρενέ-Καταλάνο από το γαλλικό υπουργείο Εξωτερικών υπογράμμισε ότι ο άνθρακας πρέπει να εξαλειφθεί μέσα στην επόμενη δεκαετία ώστε να επιτευχθούν οι στόχοι της Συμφωνίας του Παρισιού.
Παρότι η ζήτηση για αντλίες θερμότητας δείχνει σημάδια ανάκαμψης, ο τρέχων ρυθμός ενδέχεται να μην επαρκεί για την επίτευξη των πολωνικών στόχων, σύμφωνα με τον Πάβελ Λάχμαν, επικεφαλής του πολωνικού οργανισμού ανάπτυξης αντλιών θερμότητας, ο οποίος καλεί την κυβέρνηση να αυξήσει τις επιδοτήσεις και να προσαρμόσει τα τιμολόγια ηλεκτρικού ρεύματος.
Ο Κουρτίκα επαίνεσε την εντυπωσιακή μεταμόρφωση της Πολωνίας, προσθέτοντας πως, σε έναν κόσμο με τόσο φιλόδοξους στόχους, απαιτείται υπομονή — αλλά η πρόοδος είναι πραγματική.
Νεφέλη Αλωνιάτη
Νεφέλη Αλωνιάτη
www.worldenergynews.gr
