Μόλις πριν από πέντε χρόνια η εισαγωγή νέων κανόνων που θα εξασφάλιζαν καθαρότερους ουρανούς και υγιέστερους πνεύμονες και θα έφερναν τον κόσμο ένα βήμα πιο κοντά στο καθαρό μηδέν υποστηρίχθηκε ως μια νίκη ορόσημο για το περιβάλλον.
Tα απόβλητα της ναυτιλίας
Για δεκαετίες, ο στόλος 60.000 φορτηγών πλοίων έριχνε έως και 13 εκατομμύρια τόνους θείου κάθε χρόνο, συμβάλλοντας στην καταστροφική όξινη βροχή και σε ανείπωτους αριθμούς πρόωρων θανάτων από πνευμονικές ασθένειες.
Τα στελέχη του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (IMO) αποφάσισαν ότι θα έπρεπε να μειώσουν τις εκπομπές ρύπων. Το 2020, η υπηρεσία του ΟΗΕ που είναι αρμόδια για τη ρύθμιση της παγκόσμιας ναυτιλίας εισήγαγε αυστηρούς νέους κανονισμούς που απαιτούσαν από τους καπετάνιους να μειώσουν δραστικά τη ρύπανση από θείο των σκαφών τους κατά σχεδόν 80%. Φαινόταν μια νίκη για τους περιβαλλοντολόγους.
«Το όριο του θείου είναι μόνο ένα εργαλείο στις προσπάθειες του ΙΜΟ να διασφαλίσει μια πιο βιώσιμη και πιο πράσινη ναυτιλιακή βιομηχανία – και ειδικότερα την απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές της ναυτιλίας», τόνισε ο Edmund Hughes, επικεφαλής της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και της ενεργειακής απόδοσης του ΙΜΟ εκείνη την εποχή. Και ένα χρόνο μετά, ο οργανισμός ανακοίνωσε ότι η «εξαιρετικά ομαλή» μετάβαση ήταν μια ηχηρή επιτυχία – «ξεκινώντας μια νέα εποχή καθαρότερου αέρα».
Ωστόσο, το 2025 ο αντίκτυπός του στον πλανήτη φαίνεται σαφώς λιγότερο χρήσιμος. Μελέτες έχουν δείξει ότι οι τεράστιες ποσότητες σωματιδίων θείου που εκτοξεύονται από φορτηγά πλοία αντανακλούσαν στην πραγματικότητα το ηλιακό φως μακριά από τη Γη, δημιουργώντας ένα προσωρινό φαινόμενο ψύξης στον πλανήτη. Χωρίς αυτό το τεχνητό αντηλιακό, αυτό που ξεκίνησε ως μια καλοπροαίρετη πράσινη πρωτοβουλία έχει, στην πραγματικότητα, επιτάχυνε την υπερθέρμανση του πλανήτη.
Αυτό που προκαλεί έκπληξη είναι ότι οι κλιματολόγοι είχαν στην πραγματικότητα επίγνωση του φαινομένου, που είναι γνωστό ως παγκόσμια εξασθένιση, για περισσότερα από 50 χρόνια. Φαίνεται ότι μόνο όταν αφαιρέθηκε το στρώμα ρύπανσης της ναυτιλιακής βιομηχανίας, οι επιστήμονες συνειδητοποίησαν την πραγματική κλίμακα της προστασίας που παρείχαν τα θειικά αερολύματα.
Μια νέα έρευνα
Την περασμένη εβδομάδα, ο διάσημος επιστήμονας του κλίματος, καθηγητής Τζέιμς Χάνσεν, δημοσίευσε πρωτοποριακή έρευνα που υποδηλώνει ότι η αλλαγή στους κανονισμούς ναυτιλίας προκάλεσε τη θέρμανση του πλανήτη έως και 0,5 watt ανά τετραγωνικό μέτρο - περίπου μια δεκαετία παγκόσμιων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα στα σημερινά επίπεδα.
Για τους επικριτές του net-zero, το έργο του καθηγητή Hansen εγείρει σοβαρά ερωτήματα σχετικά με τη βιασύνη να προωθηθούν πράσινες πρωτοβουλίες χωρίς να εξεταστεί πλήρως ο ευρύτερος αντίκτυπος που μπορεί να έχουν. Οι κανονισμοί για τη ναυτιλία του 2020 δεν είναι σίγουρα η πρώτη κακώς μελετημένη πολιτική για το κλίμα που έχει επιζήμιο κρυφό κόστος για το περιβάλλον, λέει ο Λόρδος Mackinlay του Richborough. «Το μόνο που κάνουμε συχνά είναι απλώς να μετατοπίζουμε τις εκπομπές, όχι να τις μειώνουμε».
Ο πρώην βουλευτής των Συντηρητικών, υπογραμμίζει ότι το Drax Power Station στο Βόρειο Γιορκσάιρ, ένα εργοστάσιο παραγωγής άνθρακα που καίει τώρα σφαιρίδια ξύλου και παρέχει το 5% της ηλεκτρικής ενέργειας του Ηνωμένου Βασιλείου μπορεί να κατατάσσεται ως ανανεώσιμες και χωρίς εκπομπές πηγές ενέργειας και να αποτελεί βασικό μέρος της προσπάθειας της κυβέρνησης για την επίτευξη των κλιματικών στόχων, αλλά στην πραγματικότητα, εκπέμπει περίπου 12 εκατομμύρια τόνους διοξειδίου του άνθρακα ετησίως. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του BBC Panorama, και οι 6,5 τόνοι σφαιριδίων ξύλου εισάγονται από το εξωτερικό και η ξυλεία φέρεται να συλλέγεται από μερικά από τα πιο πολύτιμα δάση του κόσμου.
Η ναυτιλιακή βιομηχανία
Ο τεράστιος εμπορικός στόλος μεταφέρει περίπου το 80% όλων των αγαθών παγκοσμίως, αντιπροσωπεύοντας το 3% των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Αν ήταν χώρα, η ναυτιλιακή βιομηχανία θα ήταν ο έβδομος μεγαλύτερος εκπομπός άνθρακα. Τα μεγαλύτερα πλοία χρειάζονται έως και 84.000 γαλόνια καυσίμων καθημερινά.
Το πρόβλημα βρισκόταν στο βαρύ μαζούτ, το βρώμικο, παχύρρευστο και γεμάτο θείο, στο οποίο βασιζόταν για την παραγωγή θερμότητας και ισχύος του πλοίου. Όταν καίγονταν, οι τεράστιες ποσότητες θειικών αερολυμάτων που απελευθερώνει στην ατμόσφαιρα είχαν καταστροφική επίδραση στην ατμοσφαιρική ρύπανση. Για να αντιμετωπιστεί αυτό, ο ΙΜΟ δεσμεύτηκε το 2008 να περιορίσει την περιεκτικότητα σε θείο στα καύσιμα από 3,5% σε 0,5% έως το 2020, αναγκάζοντας τη ναυτιλιακή βιομηχανία να υιοθετήσει καθαρότερα καύσιμα ή να εγκαταστήσει συστήματα καθαρισμού καυσαερίων.
«Το νέο όριο θα σημαίνει μείωση 77% στις συνολικές εκπομπές διοξειδίου του θείου από τα πλοία, που ισοδυναμεί με ετήσια μείωση κατά περίπου 8,5 εκατομμύρια μετρικούς τόνους», δήλωσε ο ΙΜΟ, ένα δεκαπενθήμερο πριν από την έναρξη ισχύος των κανόνων. Η μείωση των εκπομπών θείου από τα πλοία θα βοηθήσει επίσης στην πρόληψη της όξινης βροχής και της οξίνισης των ωκεανών, ωφελώντας τις καλλιέργειες, τα δάση και τα υδρόβια είδη.
Είναι δύσκολο να γίνει πιστευτό ότι η υπηρεσία αγνοούσε την, επίδραση της ναυτιλιακής βιομηχανίας στην προστασία του πλανήτη. Οι επιστήμονες το είχαν καταλάβει καλά από τα μέσα του 20ου αιώνα. Αναλύοντας τους πολυσύχναστους ναυτιλιακούς διαδρόμους στον Ειρηνικό Ωκεανό, η ομάδα του από το Columbia University Earth Institute και το Nasa Goddard Institute for Space Studies διαπίστωσε ότι η χαμηλότερη ατμοσφαιρική ρύπανση όχι μόνο αύξησε την ικανότητα του ήλιου να διαπερνά την ατμόσφαιρα, αλλά ήταν επίσης πιθανό να ήταν κρίσιμος παράγοντας για τις παγκόσμιες θερμοκρασίες ρεκόρ που καταγράφηκαν το 2024 και 20.
Αλλά οι ευρύτερες συνέπειες των ευρημάτων του είναι ακόμη πιο ανησυχητικές – αν είναι σωστές, υποδηλώνουν ότι η ψυκτική επίδραση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης συγκαλύπτει ακριβώς το πόσο τα αέρια του θερμοκηπίου θερμαίνουν τον κόσμο.
Η ηλιακή γεωμηχανική
Ένας αυξανόμενος αριθμός επιστημόνων – συμπεριλαμβανομένου του καθηγητή Hansen – έχει ζητήσει περισσότερη έρευνα σχετικά με την αμφιλεγόμενη πρακτική της ηλιακής γεωμηχανικής. με άλλα λόγια, να βρουν ανθρωπογενείς τρόπους να αντανακλούν τον ήλιο πίσω στο διάστημα. Οι επιλογές περιλαμβάνουν το λαμπρυντικό θαλάσσιου νέφους, μια τεχνική που περιλαμβάνει τον ψεκασμό σωματιδίων θαλάσσιου αλατιού στην ατμόσφαιρα για την ενίσχυση της ανακλαστικότητας των νεφών. Ήδη από το 1974, ο Ρώσος κλιματολόγος, Mikhail Budyko, πρότεινε την αποστολή αεροσκαφών ή πυραύλων για την έγχυση διοξειδίου του θείου στη στρατόσφαιρα για την αντιμετώπιση της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Αυτή η τεχνολογία, έγραψε, «θα πρέπει να αναπτυχθεί χωρίς καθυστέρηση».
Μελέτες υποδεικνύουν ότι η εκτόξευση αρκετών θειικών αερολυμάτων στο διάστημα θα μπορούσε πράγματι να επιβραδύνει την υπερθέρμανση του πλανήτη και ενδεχομένως ακόμη και να δροσίσει λίγο τον πλανήτη. Θα κόστιζε μόνο μερικά δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως, και υποστηρίζεται ότι τα αποτελέσματα θα γίνουν αισθητά σε λίγους μόνο μήνες. Αντίθετα, η μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα αναμένεται να διαρκέσει δεκαετίες. Ουσιαστικά, θα αγόραζε χρόνο στον κόσμο – και στις κυβερνήσεις.
Ωστόσο, οποιαδήποτε συζήτηση για πιθανή χρήση της ηλιακής γεωμηχανικής έχει εδώ και χρόνια αντιμετωπιστεί με σφοδρή αντίδραση από την επιστημονική κοινότητα. Ενέχει ακραίους κινδύνους, λένε οι επικριτές, συμπεριλαμβανομένης της αισθητής λεύκανσης του γαλάζιου ουρανού, της δραστικής αλλαγής των καιρικών συνθηκών και της αποδυνάμωσης του στρώματος του όζοντος που μας προστατεύει από τις ακτίνες UV.
Ο Βρετανός επιστήμονας Gavin Schmidt, διευθυντής του Ινστιτούτου Διαστημικών Μελετών της Nasa Goddard, είπε ότι η μοντελοποίηση ήταν υπερβολικά απλοϊκή και «πολύ πιθανόν υπερεκτίμημένη». Πέντε άλλες πρόσφατες μελέτες υποδεικνύουν ότι η αλλαγή του κανονισμού του 2020 είχε πιο περιορισμένο αντίκτυπο – η θέρμανση του πλανήτη κατά 0,07 έως 0,15 watt ανά τετραγωνικό μέτρο σε σύγκριση με τον αριθμό 0,5 του καθηγητή Hansen. Ακόμα σημαντικό, αλλά όχι απαραίτητα ο μοναδικός λόγος για την πρόσφατη υπερβολική ζέστη. Οι φόβοι, όμως, ότι ένα τέτοιο σχέδιο θα έχει αρνητικό αντίκτυπο στην προσπάθεια μείωσης των εκπομπών ρύπων είναι κάτι παραπάνω από ορατή για την επιστημονική κοινότητα.
www.worldenergynews.gr
