Τι συμβιβασμούς είναι διατεθειμένη να κάνει η Ουκρανία; (FT)

Ευρωπαίοι και Ουκρανοί διαπραγματευτές είχαν χθες (23/11) συνομιλίες με Αμερικανούς αξιωματούχους σε μια προσπάθεια να τροποποιήσουν τις λεπτομέρειες του ειρηνευτικού σχεδίου των 28 σημείων που πρότεινε η Ουάσινγκτον αυτή την εβδομάδα, το οποίο θεωρούν εξαιρετικά ευνοϊκό για τη Ρωσία.

Σύμφωνα με τους Financial Times, oι ΗΠΑ πιέζουν το Κίεβο να αποδεχτεί την εν λόγω συμφωνία, η οποία είναι χαλαρά διατυπωμένη και ελλιπής σε λεπτομέρειες, μέχρι την Πέμπτη (27/11). 

Το προσχέδιο ενσωματώνει αρκετές μακροχρόνιες ρωσικές απαιτήσεις, παραβιάζοντας παράλληλα τις σαφείς κόκκινες γραμμές του Κιέβου και παρακάμπτοντας τις ευρωπαϊκές ανησυχίες για την ασφάλεια.

Αμερικανοί αξιωματούχοι περιγράφουν το σχέδιο ως ένα έγγραφο εργασίας. Αλλά η μετατροπή του σε κάτι πιο αποδεκτό για την Ουκρανία και τους Ευρωπαίους συμμάχους της θα είναι ένα γιγάντιο διπλωματικό εγχείρημα. 

Οι FT εξετάζουν ζητήματα όπου οι διαφορές θα είναι εξαιρετικά δύσκολο να γεφυρωθούν και άλλα όπου η επίτευξη συμβιβασμού μπορεί να αποδειχθεί λιγότερο δύσκολη.

Θα παραχωρούσε η Ουκρανία το Ντόνετσκ;

Το πιο δύσκολο από όλα είναι η αποχώρηση των ουκρανικών δυνάμεων από τα τμήματα της επαρχίας Ντόνετσκ, στα ανατολικά της χώρας, που ελέγχουν αυτή τη στιγμή. Είναι το άρθρο 22δ στη λίστα, αλλά θα μπορούσε κάλλιστα να είναι και το πρώτο. Εξηγεί την ανανεωμένη αμερικανο-ρωσική πίεση για μια ειρηνευτική συμφωνία, η οποία θα αποφέρει μέσω διπλωματικών ελιγμών αυτό που τα στρατεύματα του προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν δεν έχουν καταφέρει να λάβουν από το 2014.

Με τα ρωσικά στρατεύματα να σημειώνουν αργή αλλά σταδιακή πρόοδο στο μέτωπο του Ντόνετσκ, ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ έχει πειστεί ότι η νίκη της Ρωσίας στην περιοχή είναι αναπόφευκτη. Η παραχώρηση εδαφών τα οποία οι Ουκρανοί έχουν χύσει τόσο αίμα να υπερασπιστούν είναι πιθανό να είναι εξαιρετικά αμφιλεγόμενη και αποσταθεροποιητική για την Ουκρανία, κάτι που θα εξυπηρετούσε επίσης τα συμφέροντα του Κρεμλίνου. Δεκάδες χιλιάδες Ουκρανοί που παραμένουν στην περιοχή που θα παραδοθεί θα εκτοπιστούν.

Αυτό θα σήμαινε ότι η Ουκρανία θα παραδώσει τη «ζώνη-φρούριο» της, η οποία αποτελείται από τις πόλεις Σλοβιάνσκ, Κραματόρσκ, Ντρουζκίβκα και Κοστιαντίνοβκα, οι οποίες έχουν σχηματίσει προπύργιο κατά των ρωσικών δυνάμεων από το 2014.

Το έδαφος που θα εγκαταλειφθεί από την Ουκρανία θα γίνει μια «ουδέτερη αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη ασφαλείας». Αλλά εάν η Ρωσία παραβιάσει αυτή τη ζώνη σε μια νέα επίθεση, η κεντρική Ουκρανία, συμπεριλαμβανομένων των πόλεων Ντνίπρο και Ζαπορίζια, θα είναι άσχημα εκτεθειμένη.

Ενώ ο Ζελένσκι έχει αποδεχτεί εδώ και καιρό ότι μόνο μέσω της διπλωματίας θα ανακτήσει η Ουκρανία τα εδάφη που έχουν ήδη κατασχεθεί από τη Ρωσία, έχει αντιταχθεί σθεναρά σε οποιαδήποτε επίσημη αναγνώριση της ρωσικής κατοχής. Το σχέδιο των ΗΠΑ θα περιλαμβάνει την αναγνώριση περιοχών που κατέχονται σήμερα ως «de facto ρωσικές». Εκ πρώτης όψεως, αυτό είναι πιο αποδεκτό από το Κίεβο και τους Ευρωπαίους συμμάχους του από την επίσημη «de jure» αναγνώριση, η οποία θα υπονοούσε ότι τα σύνορα μπορούν να αλλάξουν με τη βία κατά παράβαση των διεθνών νομικών αρχών.

Αλλά, όπως λέει ο Μαρκ Γουέλερ, διευθυντής διεθνούς δικαίου στο Chatham House και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, η φράση «de facto ρωσική» είναι πιο ευνοϊκή για τον Πούτιν παρά υπό «de facto ρωσικό έλεγχο», όπως και η χρήση της λέξης «αναγνώριση».

Θα λάβει η Ουκρανία ουσιαστικές εγγυήσεις ασφαλείας;

Το σχέδιο αναφέρει ότι η Ουκρανία «θα λάβει αξιόπιστες εγγυήσεις ασφαλείας», αλλά δεν προσφέρει συγκεκριμένες λεπτομέρειες, ενώ παράλληλα περιορίζει σε μεγάλο βαθμό τι θα μπορούσαν να της προσφέρουν οι σύμμαχοί της. Η Ουκρανία θα απαγορευόταν να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ μέσω μιας αλλαγής στη Συνθήκη της Συμμαχίας, ενώ η Ουκρανία θα άλλαζε το δικό της Σύνταγμα για να αποκλείσει την ένταξη, δύο πράγματα που θα είναι πολιτικά δύσκολο να υλοποιηθούν.

Οι χώρες του ΝΑΤΟ δεν θα μπορούσαν να εγκαταστήσουν στρατεύματα στην Ουκρανία, κάτι που θα ματαίωνε την ιδέα μιας ευρωπαϊκής δύναμης διαβεβαίωσης ή μιας εκπαιδευτικής αποστολής που θα αναπτύσσονταν εκεί. Το Κίεβο παραμένει επιφυλακτικό απέναντι σε αόριστες δεσμεύσεις λόγω του Μνημονίου της Βουδαπέστης του 1994, το οποίο προσέφερε εγγυήσεις ασφαλείας από τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά απέτυχε να αποτρέψει τη ρωσική στρατιωτική επιθετικότητα το 2014 και την πλήρη εισβολή της το 2022.

Ο Ζελένσκι έχει δηλώσει ότι οι ισχυρές εγγυήσεις ασφαλείας είναι απαραίτητες για οποιαδήποτε ειρηνευτική συμφωνία, με στόχο την αποτροπή μιας νέας ρωσικής εισβολής. Θέλει μια δέσμευση αντίστοιχη με το Άρθρο 5 του ΝΑΤΟ από τους δυτικούς εταίρους, η οποία θα τους δεσμεύει να απαντήσουν στρατιωτικά, καθώς και με σκληρές κυρώσεις κατά της Ρωσίας στο ενδεχόμενο μελλοντικών επιθέσεων. Ουκρανοί και Αμερικανοί αξιωματούχοι έχουν δηλώσει ότι διεξάγονται συνομιλίες στο παρασκήνιο για να αποφασιστεί ποια θα μπορούσε να είναι η απάντηση από τη Δύση, αλλά οτιδήποτε δεν καθορίζει συγκεκριμένα βήματα είναι πιθανό να μην είναι εφικτό για το Κίεβο.

Ποιος θα λάβει τα παγωμένα περιουσιακά στοιχεία της Ρωσίας;

Το σχέδιο των ΗΠΑ θα ματαίωνε ένα προτεινόμενο σχέδιο της ΕΕ για τη χρήση παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων για ενα δάνειο «αποζημιώσεων» ύψους 140 δισεκατομμυρίων ευρώ για την Ουκρανία, το οποίο το μπλοκ ήλπιζε να εγκρίνει τον επόμενο μήνα. Το μεγαλύτερο μέρος των 300 δισεκατομμυρίων δολαρίων από τα περιουσιακά στοιχεία που «πάγωσαν» στην αρχή της πλήρους κλίμακας εισβολής της Ρωσίας φυλάσσεται στην Ευρώπη.

Ωστόσο, σύμφωνα με την πρόταση, η Ουάσιγκτον θα λάμβανε 100 δισεκατομμύρια δολάρια για ένα επενδυτικό όχημα ΗΠΑ-Ουκρανίας που θα απέφερε τα μισά κέρδη του στις ΗΠΑ. Η Ευρώπη θα προσέθετε άλλα 100 δισεκατομμύρια δολάρια και τα υπόλοιπα θα πήγαιναν σε μια επενδυτική κοινοπραξία ΗΠΑ-Ρωσίας.

Ακόμη και με μια ειρηνευτική συμφωνία, η Ουκρανία θα χρειαστεί τεράστια δημοσιονομική στήριξη από τους Ευρωπαίους συμμάχους της και μακροπρόθεσμη χρηματοδότηση για την εκπαίδευση και τον εξοπλισμό των ενόπλων δυνάμεών της. Οι περισσότερες πρωτεύουσες της ΕΕ συμφωνούν ότι το δάνειο επανορθώσεων είναι ο καλύτερος και φθηνότερος τρόπος για την παροχή αυτής της βοήθειας. Ο Γερμανός καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς, ο οποίος έχει υποστηρίξει την ιδέα, λέγεται ότι είναι ιδιαίτερα ενοχλημένος από την πρόταση της Ουάσινγκτον.

Πρέπει να υπάρξει γενική αμνηστία;

Το ειρηνευτικό σχέδιο προβλέπει γενική αμνηστία και για τις δύο πλευρές στον πόλεμο και συμφωνία για την απόσυρση οποιωνδήποτε νομικών αξιώσεων. Η απαλλαγή της Ρωσίας από μόνη της θα ήταν εξαιρετικά δύσκολο να γίνει αποδεκτή για πολλούς Ουκρανούς που έχουν υποστεί θάνατο, καταστροφή, βιασμό και απαγωγή παιδιών στα χέρια των ρωσικών δυνάμεων.

Η Ουκρανή βραβευμένη με Νόμπελ Ειρήνης, Ολεξάντρα Ματβιτσούκ, δήλωσε ότι μια γενική αμνηστία και η «έλλειψη αρνητικών συνεπειών για επιθετικότητα» θα ήταν το «βασικό σημείο απογοήτευσης» στο σχέδιο των ΗΠΑ για τους Ουκρανούς. Θα αφαιρούσε επίσης τη νομική βάση για το δάνειο επανορθώσεων της ΕΕ, λέει η Γιούλια Ζισκίνα της Razom, μιας φιλοουκρανικής ομάδας υπεράσπισης. «Εάν εγκριθεί αυτή η συμφωνία, το δάνειο επανορθώσεων καθίσταται νομικά και οικονομικά αδύνατο», λέει.

«Το κλείδωμα του δανείου επανορθώσεων είναι το πιο σημαντικό εργαλείο που έχει η Ευρώπη για να διασφαλίσει ότι τυχόν μελλοντικές διαπραγματεύσεις θα πραγματοποιηθούν με όρους που διαμορφώνονται από σαφείς αρχές και πραγματική ασφάλεια, όχι από την αναγκαστική ευαλωτότητα της Ουκρανίας». Ο Μερτς επέμεινε την Κυριακή ότι οι εργασίες για το δάνειο της ΕΕ θα συνεχιστούν ανεπηρέαστες από το αμερικανικό σχέδιο, αλλά είναι δύσκολο να δούμε πώς τα περιουσιακά στοιχεία θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν δύο φορές.

Πρέπει να περιοριστεί σε μέγεθος ο στρατός της Ουκρανίας;

Καταρχήν, ο περιορισμός του μεγέθους του ουκρανικού στρατού σε 600.000 άνδρες θα αποτελούσε απαράδεκτη παραβίαση της κυριαρχίας της. Οι ηγέτες της ΕΕ είναι κάθετα αντίθετοι σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, θεωρώντας έναν ισχυρό ουκρανικό στρατό ως την καλύτερη προστασία της Ευρώπης έναντι της ρωσικής επιθετικότητας.

Ωστόσο, μια μείωση κατά το ένα τρίτο από τον σημερινό αριθμό στρατιωτών θα άφηνε και πάλι την Ουκρανία με έναν αξιοσημείωτο στρατό - σχεδόν διπλάσιο από το μέγεθος της μεγαλύτερης δύναμης εντός της ΕΕ. Θα μπορούσε επίσης να επιτρέψει σε ορισμένα στρατεύματα που μάχονται εδώ και χρόνια να αποστρατευτούν.

Αλλά θα αφορά έναν πληθυσμό που έχει δεχθεί δύο φορές εισβολή σε 11 χρόνια από έναν μεγαλύτερο ρωσικό στρατό, ειδικά επειδή το σχέδιο δεν προσφέρει κανένα αμοιβαίο όριο για τη Μόσχα. Ήδη, ορισμένοι στρατιωτικοί έχουν εκφράσει την αντίθεσή τους σε οποιαδήποτε μείωση των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων.

«Πρόκειται για άμεση προετοιμασία απέναντι σε μια νέα εισβολή και αποδυνάμωση της Ουκρανίας σε βαθμό που δεν θα της επιτρέψει να προετοιμαστεί για μια νέα αντίσταση», δήλωσε ο Ολεξάντρ Σολόνκο, ειδικός επικοινωνίας στον ουκρανικό στρατό και δημοφιλής σχολιαστής.

www.worldenergynews.gr