Μια νέα επιστημονική μελέτη με τίτλο «Creativity supports learning through associative thinking», που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό npj Science of Learning, αποκαλύπτει ότι η δημιουργική σκέψη μπορεί να βοηθήσει τους φοιτητές να θυμούνται νέες πληροφορίες, όπως το λεξιλόγιο μιας ξένης γλώσσας, ενισχύοντας την ικανότητά τους να σχηματίζουν ουσιαστικές νοητικές συνδέσεις
Μια νέα επιστημονική μελέτη με τίτλο «Creativity supports learning through associative thinking», που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό npj Science of Learning, αποκαλύπτει ότι η δημιουργική σκέψη μπορεί να βοηθήσει τους φοιτητές να θυμούνται νέες πληροφορίες, όπως το λεξιλόγιο μιας ξένης γλώσσας, ενισχύοντας την ικανότητά τους να σχηματίζουν ουσιαστικές νοητικές συνδέσεις.
Η δημιουργικότητα αποτελεί εδώ και χρόνια αντικείμενο θαυμασμού αλλά και συστηματικής έρευνας. Είναι το χαρακτηριστικό που ξεχωρίζει τα καινοτόμα μυαλά και μια δεξιότητα καθοριστική τόσο για την εκπαίδευση όσο και για την επαγγελματική εξέλιξη. Παρ’ όλα αυτά, οι επιστήμονες γνωρίζουν ακόμη ελάχιστα για το πώς ακριβώς η δημιουργικότητα επηρεάζει τη διαδικασία της μάθησης. Η νέα αυτή μελέτη έρχεται να ρίξει φως στο ερώτημα, προτείνοντας έναν βασικό μηχανισμό: τη λεγόμενη συνειρμική σκέψη.
Πρόκειται για την ικανότητα του νου να συνδέει ιδέες και έννοιες που φαινομενικά δεν σχετίζονται μεταξύ τους, δημιουργώντας νέους νοητικούς συνδυασμούς. Αυτή η μορφή νοητικής ευελιξίας επιτρέπει σε ένα άτομο να βλέπει πέρα από τα προφανή και να παράγει πρωτότυπες λύσεις ή απρόσμενους συνδυασμούς.
H πρώτη μελέτη
Οι ερευνητές πραγματοποίησαν δύο ξεχωριστές μελέτες με τη συμμετοχή φοιτητών. Στην πρώτη, 146 άτομα κλήθηκαν να ολοκληρώσουν μια άσκηση εκμάθησης λέξεων, όπου έπρεπε να απομνημονευσουν ζεύγη λιθουανικών και αγγλικών λέξεων, καθώς και ένα τεστ συνειρμικής σκέψης.
Στο τεστ αυτό, οι συμμετέχοντες έβλεπαν ουσιαστικά (όπως η λέξη «μπότα») και έπρεπε να επιλέξουν ένα ρήμα που να συνδέεται νοηματικά, αλλά όχι με τον πιο συνηθισμένο τρόπο· για παράδειγμα, να διαλέξουν τη λέξη «ταξιδεύω» αντί για το πιο προφανές «φορώ».
Οι απαντήσεις τους αναλύθηκαν με τη βοήθεια ενός υπολογιστικού μοντέλου που μετρά τη σημασιολογική απόσταση ανάμεσα στις λέξεις — δηλαδή πόσο μακριά ή πρωτότυπη είναι η σύνδεση που κάνει κάποιος. Όσο πιο «μακρινή» ήταν η σύνδεση, τόσο υψηλότερη η βαθμολογία στη συνειρμική σκέψη.
Τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά: οι φοιτητές που κατάφεραν να παράγουν πιο πρωτότυπες λεκτικές συνδέσεις θυμούνταν σημαντικά περισσότερα ζεύγη λέξεων, τόσο αμέσως μετά τη δοκιμασία όσο και ένα εικοσιτετράωρο αργότερα. Το αποτέλεσμα αυτό παρέμεινε το ίδιο, ακόμη κι όταν οι ερευνητές έλαβαν υπόψη το επίπεδο νοημοσύνης των συμμετεχόντων. Με απλά λόγια, η επιτυχία τους δεν οφειλόταν απλώς στο πόσο “έξυπνοι” ήταν, αλλά κυρίως στην ικανότητά τους να σκέφτονται δημιουργικά και να κάνουν πρωτότυπες συνδέσεις. Αυτό δείχνει ότι η δημιουργική, συνειρμική σκέψη από μόνη της βοηθά τους ανθρώπους να μαθαίνουν πιο αποτελεσματικά.
Η δεύτερη μελέτη
Στη δεύτερη μελέτη συμμετείχαν 145 νέοι ενήλικες. Εκτός από την άσκηση εκμάθησης λέξεων και τις λεκτικές συνδέσεις, οι συμμετέχοντες ανέλαβαν και δραστηριότητες δημιουργικής έκφρασης: έγραψαν σύντομες ιστορίες και σχεδίασαν μικρά σκίτσα, ώστε να αξιολογηθεί ο τρόπος με τον οποίο συνδέουν ιδέες και νοήματα.
Οι εργασίες τους αναλύθηκαν με αυτοματοποιημένα συστήματα, τα οποία βαθμολόγησαν κάθε δημιουργία ως προς τη νεωτερικότητα και την πρωτοτυπία των συνδέσεων σε κείμενο και εικόνα. Τα αποτελέσματα ήταν παρόμοια: όσοι σημείωσαν υψηλότερες επιδόσεις στη συνειρμική σκέψη θυμούνταν περισσότερες λέξεις ακόμη και 24 ώρες μετά την άσκηση.
Η δεύτερη μελέτη ξεχώρισε δύο είδη συνειρμικών σκέψεων: την ελεύθερη (όπου οι συμμετέχοντες απαντούσαν με ό,τι τους ερχόταν στο μυαλό) και τη στοχευμένη (όπου έπρεπε να κάνουν πιο πρωτότυπες συνδέσεις). Μόνο η στοχευμένη συνειρμική σκέψη προέβλεψε καλύτερες επιδόσεις στη μάθηση.
Οι ερευνητές παρατήρησαν επίσης ότι η συνειρμική σκέψη λειτουργεί ως μεσολαβητικός παράγοντας μεταξύ δημιουργικότητας και μάθησης. Με άλλα λόγια, η δημιουργικότητα βοηθά τη μάθηση μέσω της ικανότητας να σχηματίζουμε απομακρυσμένες, νοηματικά πλούσιες συνδέσεις και όχι απλώς χάρη στη γενική νοημοσύνη.
Φυσικά, η έρευνα έχει και ορισμένους περιορισμούς. Η άσκηση επικεντρώθηκε κυρίως στην εκμάθηση λεξιλογίου ξένης γλώσσας, επομένως δεν είναι βέβαιο αν τα ευρήματα ισχύουν και σε άλλους τομείς μάθησης, όπως τα μαθηματικά ή οι φυσικές επιστήμες. Επιπλέον, οι συμμετέχοντες ήταν αποκλειστικά φοιτητές ψυχολογίας, κάτι που μπορεί να περιορίζει τη γενίκευση των αποτελεσμάτων.
Τα Συμπεράσματα
Παρόλα αυτά, τα συμπεράσματα είναι σαφή: η καλλιέργεια της δημιουργικότητας και ειδικά της ικανότητας να συνδέουμε φαινομενικά άσχετες ιδέες δεν είναι απλώς «καλή» για τη μάθηση· αποτελεί βασικό μηχανισμό της.
Στο εκπαιδευτικό πλαίσιο, η ενθάρρυνση των μαθητών να σκέφτονται «έξω από το συνηθισμένο», να κάνουν απρόσμενους συνειρμούς και να συμμετέχουν σε δημιουργικές δραστηριότητες, μπορεί να ενισχύσει ουσιαστικά τη μνήμη και την ικανότητά τους να μαθαίνουν.
https://www.nature.com/articles/s41539-025-00334-1
www.worldenergynews.gr
Η δημιουργικότητα αποτελεί εδώ και χρόνια αντικείμενο θαυμασμού αλλά και συστηματικής έρευνας. Είναι το χαρακτηριστικό που ξεχωρίζει τα καινοτόμα μυαλά και μια δεξιότητα καθοριστική τόσο για την εκπαίδευση όσο και για την επαγγελματική εξέλιξη. Παρ’ όλα αυτά, οι επιστήμονες γνωρίζουν ακόμη ελάχιστα για το πώς ακριβώς η δημιουργικότητα επηρεάζει τη διαδικασία της μάθησης. Η νέα αυτή μελέτη έρχεται να ρίξει φως στο ερώτημα, προτείνοντας έναν βασικό μηχανισμό: τη λεγόμενη συνειρμική σκέψη.
Πρόκειται για την ικανότητα του νου να συνδέει ιδέες και έννοιες που φαινομενικά δεν σχετίζονται μεταξύ τους, δημιουργώντας νέους νοητικούς συνδυασμούς. Αυτή η μορφή νοητικής ευελιξίας επιτρέπει σε ένα άτομο να βλέπει πέρα από τα προφανή και να παράγει πρωτότυπες λύσεις ή απρόσμενους συνδυασμούς.
H πρώτη μελέτη
Οι ερευνητές πραγματοποίησαν δύο ξεχωριστές μελέτες με τη συμμετοχή φοιτητών. Στην πρώτη, 146 άτομα κλήθηκαν να ολοκληρώσουν μια άσκηση εκμάθησης λέξεων, όπου έπρεπε να απομνημονευσουν ζεύγη λιθουανικών και αγγλικών λέξεων, καθώς και ένα τεστ συνειρμικής σκέψης.
Στο τεστ αυτό, οι συμμετέχοντες έβλεπαν ουσιαστικά (όπως η λέξη «μπότα») και έπρεπε να επιλέξουν ένα ρήμα που να συνδέεται νοηματικά, αλλά όχι με τον πιο συνηθισμένο τρόπο· για παράδειγμα, να διαλέξουν τη λέξη «ταξιδεύω» αντί για το πιο προφανές «φορώ».
Οι απαντήσεις τους αναλύθηκαν με τη βοήθεια ενός υπολογιστικού μοντέλου που μετρά τη σημασιολογική απόσταση ανάμεσα στις λέξεις — δηλαδή πόσο μακριά ή πρωτότυπη είναι η σύνδεση που κάνει κάποιος. Όσο πιο «μακρινή» ήταν η σύνδεση, τόσο υψηλότερη η βαθμολογία στη συνειρμική σκέψη.
Τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά: οι φοιτητές που κατάφεραν να παράγουν πιο πρωτότυπες λεκτικές συνδέσεις θυμούνταν σημαντικά περισσότερα ζεύγη λέξεων, τόσο αμέσως μετά τη δοκιμασία όσο και ένα εικοσιτετράωρο αργότερα. Το αποτέλεσμα αυτό παρέμεινε το ίδιο, ακόμη κι όταν οι ερευνητές έλαβαν υπόψη το επίπεδο νοημοσύνης των συμμετεχόντων. Με απλά λόγια, η επιτυχία τους δεν οφειλόταν απλώς στο πόσο “έξυπνοι” ήταν, αλλά κυρίως στην ικανότητά τους να σκέφτονται δημιουργικά και να κάνουν πρωτότυπες συνδέσεις. Αυτό δείχνει ότι η δημιουργική, συνειρμική σκέψη από μόνη της βοηθά τους ανθρώπους να μαθαίνουν πιο αποτελεσματικά.
Η δεύτερη μελέτη
Στη δεύτερη μελέτη συμμετείχαν 145 νέοι ενήλικες. Εκτός από την άσκηση εκμάθησης λέξεων και τις λεκτικές συνδέσεις, οι συμμετέχοντες ανέλαβαν και δραστηριότητες δημιουργικής έκφρασης: έγραψαν σύντομες ιστορίες και σχεδίασαν μικρά σκίτσα, ώστε να αξιολογηθεί ο τρόπος με τον οποίο συνδέουν ιδέες και νοήματα.
Οι εργασίες τους αναλύθηκαν με αυτοματοποιημένα συστήματα, τα οποία βαθμολόγησαν κάθε δημιουργία ως προς τη νεωτερικότητα και την πρωτοτυπία των συνδέσεων σε κείμενο και εικόνα. Τα αποτελέσματα ήταν παρόμοια: όσοι σημείωσαν υψηλότερες επιδόσεις στη συνειρμική σκέψη θυμούνταν περισσότερες λέξεις ακόμη και 24 ώρες μετά την άσκηση.
Η δεύτερη μελέτη ξεχώρισε δύο είδη συνειρμικών σκέψεων: την ελεύθερη (όπου οι συμμετέχοντες απαντούσαν με ό,τι τους ερχόταν στο μυαλό) και τη στοχευμένη (όπου έπρεπε να κάνουν πιο πρωτότυπες συνδέσεις). Μόνο η στοχευμένη συνειρμική σκέψη προέβλεψε καλύτερες επιδόσεις στη μάθηση.
Οι ερευνητές παρατήρησαν επίσης ότι η συνειρμική σκέψη λειτουργεί ως μεσολαβητικός παράγοντας μεταξύ δημιουργικότητας και μάθησης. Με άλλα λόγια, η δημιουργικότητα βοηθά τη μάθηση μέσω της ικανότητας να σχηματίζουμε απομακρυσμένες, νοηματικά πλούσιες συνδέσεις και όχι απλώς χάρη στη γενική νοημοσύνη.
Φυσικά, η έρευνα έχει και ορισμένους περιορισμούς. Η άσκηση επικεντρώθηκε κυρίως στην εκμάθηση λεξιλογίου ξένης γλώσσας, επομένως δεν είναι βέβαιο αν τα ευρήματα ισχύουν και σε άλλους τομείς μάθησης, όπως τα μαθηματικά ή οι φυσικές επιστήμες. Επιπλέον, οι συμμετέχοντες ήταν αποκλειστικά φοιτητές ψυχολογίας, κάτι που μπορεί να περιορίζει τη γενίκευση των αποτελεσμάτων.
Τα Συμπεράσματα
Παρόλα αυτά, τα συμπεράσματα είναι σαφή: η καλλιέργεια της δημιουργικότητας και ειδικά της ικανότητας να συνδέουμε φαινομενικά άσχετες ιδέες δεν είναι απλώς «καλή» για τη μάθηση· αποτελεί βασικό μηχανισμό της.
Στο εκπαιδευτικό πλαίσιο, η ενθάρρυνση των μαθητών να σκέφτονται «έξω από το συνηθισμένο», να κάνουν απρόσμενους συνειρμούς και να συμμετέχουν σε δημιουργικές δραστηριότητες, μπορεί να ενισχύσει ουσιαστικά τη μνήμη και την ικανότητά τους να μαθαίνουν.
https://www.nature.com/articles/s41539-025-00334-1
www.worldenergynews.gr
