Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προχώρησε σε μια από τις πιο καθοριστικές παρεμβάσεις των τελευταίων ετών στον τομέα της κλιματικής πολιτικής, υιοθετώντας μέτρα που στην πράξη «παγώνουν» τη λειτουργία του νέου Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών για κτίρια και οδικές μεταφορές (ETS2).
Ουσιαστικά, αφήνει περιθώριο τουλάχιστον 3 ετών στη χρήση ορυκτών καυσίμων στις μεταφορές και στα κτήρια ( πετρέλαιο και φυσικό αέριο για θέρμανση και βενζινοκίνητα αυτοκίνητα) χαλαρώνοντας το πλαίσιο εξηλεκτρισμού, αφού δεν θα αυξηθεί το κόστος των ορυκτών καυσίμων που θα πίεζε για υιοθέτηση ηλεκτρικών αυτοκινήτων και αντλιών θερμότητας.
Η απόφαση έρχεται ως απάντηση στο αίτημα 19 κρατών-μελών για μείωση του κόστους των κλιματικών στόχων στους δύο αυτούς κρίσιμους κλάδους, οι οποίοι μέχρι σήμερα βρίσκονταν εκτός του βασικού ETS.
Το ETS2, το οποίο θα ξεκινήσει από το 2028, είχε σχεδιαστεί να λειτουργήσει ως ο βασικός μοχλός απανθρακοποίησης στη θέρμανση κτιρίων και στις μεταφορές, επιβάλλοντας κόστος στις εκπομπές CO₂ που προέρχονται από ορυκτά καύσιμα. Ο μηχανισμός προβλεπόταν να αυξάνει σταδιακά την τιμή των δικαιωμάτων, στέλνοντας σαφές μήνυμα στην αγορά για μετάβαση στον εξηλεκτρισμό και σε καθαρότερες τεχνολογίες. Ωστόσο, τα νέα μέτρα που ανακοίνωσε η Κομισιόν ουσιαστικά αποδυναμώνουν αυτό το σήμα, εξασφαλίζοντας ότι για τουλάχιστον τρία χρόνια δεν θα καταγραφεί αύξηση στο κόστος των δικαιωμάτων για τα καύσιμα που χρησιμοποιούνται σε κτίρια και οχήματα.
Η ρύθμιση αυτή λειτουργεί ως «περίοδος χάριτος» για την αγορά, επιτρέποντας τη συνέχιση της χρήσης ορυκτών καυσίμων χωρίς σημαντική οικονομική επιβάρυνση. Το μεγάλο ερωτηματικό πλέον αφορά το τι θα συμβεί μετά το 2030: εάν η ομαλή λειτουργία του ETS2 ξεκινήσει σε μια αγορά που δεν έχει προχωρήσει στον απαιτούμενο εξηλεκτρισμό, ο κίνδυνος μιας απότομης αύξησης της τιμής των δικαιωμάτων θα πλήξει περισσότερους.
Η απόφαση της Επιτροπής συνδέεται και με τον γεωπολιτικό και οικονομικό πλαίσιο. Η ΕΕ έχει δεσμευθεί για προμήθειες ενεργειακών προϊόντων από τις ΗΠΑ αξίας 750 δισ. ευρώ τα επόμενα τρία χρόνια, ενώ οι κυβερνήσεις βρίσκονται αντιμέτωπες με το αυξανόμενο πολιτικό κόστος της επιτάχυνσης της ενεργειακής μετάβασης. Έτσι, η Κομισιόν επέλεξε να χαμηλώσει προσωρινά τους ρυθμούς, καθυστερώντας την οικονομική πίεση προς την ηλεκτροκίνηση και την ηλεκτρική θέρμανση κτιρίων.
Τι προβλέπει η απόφαση
Η νέα πρόταση αφορά την τροποποίηση του Αποθεματικού Σταθερότητας της Αγοράς (MSR) για το ETS2, με στόχο να εξασφαλιστεί μια ήπια και ελεγχόμενη εκκίνηση της νέας αγοράς. Με το MSR να λειτουργεί ως μηχανισμός εξισορρόπησης, η Κομισιόν προχωρά σε μια σειρά ισχυρών παρεμβάσεων:
1. Ενεργοποίηση ισχυρότερου μηχανισμού παρέμβασης στις τιμές.
Εισάγεται ένας συμπληρωματικός μηχανισμός που διπλασιάζει τα δικαιώματα που θα «ρίχνονται» στην αγορά εάν η τιμή ξεπεράσει τα 45 ευρώ ανά τόνο CO₂ (σε τιμές 2020). Πρακτικά, αντί για 20 εκατ. δικαιώματα, πλέον θα μπορούν να διοχετεύονται μέχρι και 80 εκατ. δικαιώματα τον χρόνο έως το 2029—μια ποσότητα που υπονομεύει τον αρχικό στόχο για ετήσια μείωση 60 εκατ. τόνων CO₂.
2. Παράταση της διάρκειας ζωής των δικαιωμάτων μετά το 2030.
Ενώ αρχικά προβλεπόταν ότι τα δικαιώματα του ETS2 στο αποθεματικό θα εξέπνεαν το 2030, πλέον παραμένουν ενεργά και διαθέσιμα. Συνολικά 600 εκατ. δικαιώματα θα μπορούν να απελευθερωθούν στην αγορά όταν χρειαστεί για να συγκρατήσουν τις τιμές — ποσότητα ισοδύναμη με δέκα χρόνια μειώσεων εκπομπών.
3. Δημιουργία πρόσθετου αποθέματος παρέμβασης.
Η Επιτροπή ενισχύει περαιτέρω τη δυνατότητα του MSR να stabilizes την αγορά, προσθέτοντας έναν ακόμη μηχανισμό έγκαιρης παρέμβασης στην προσφορά δικαιωμάτων.
Παράλληλα, η Κομισιόν δρομολογεί την πρόωρη έναρξη δημοπρασιών από το 2027, ώστε να εξασφαλιστούν έσοδα για επενδύσεις πριν την έναρξη του συστήματος. Μαζί με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, διερευνά και τη δημιουργία ενός νέου Μηχανισμού Προκαταβολικής Χρηματοδότησης, που θα μπορούσε να αποφέρει έως 6 δισ. ευρώ την περίοδο 2026-2027.
Το ETS2 στην πράξη
Το ETS2 αφορά τα καύσιμα θέρμανσης και κίνησης που χρησιμοποιούν τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις. Οι εταιρείες που τα διαθέτουν θα πρέπει να αγοράζουν δικαιώματα εκπομπών για το CO₂ που αποδίδεται στη χρήση των προϊόντων τους. Αν και το κόστος δεν μετακυλίεται άμεσα στον καταναλωτή, ενσωματώνεται σταδιακά στην τελική τιμή των καυσίμων, λειτουργώντας ως κίνητρο για καθαρότερες επιλογές.
Λόγω των κοινωνικών επιπτώσεων, η ΕΕ έχει θεσπίσει το Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα, που θα στηρίζει ευάλωτα νοικοκυριά με δράσεις όπως ενεργειακές αναβαθμίσεις κατοικιών, επιδοτήσεις για καθαρότερα οχήματα και βοήθεια για το κόστος θέρμανσης.
Τα επόμενα βήματα
Μετά την έγκριση της πρότασης από την Επιτροπή, απαιτείται συμφωνία από τα κράτη-μέλη και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Ήδη, τόσο το Συμβούλιο όσο και το Κοινοβούλιο έχουν ταχθεί υπέρ της αναβολής του ETS2 έως το 2028 στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων για τον κλιματικό στόχο του 2040.
Το βέβαιο είναι πως η απόφαση της Κομισιόν μεταβάλλει τον ρυθμό της ευρωπαϊκής ενεργειακής μετάβασης: δίνει ανάσα στην αγορά βραχυπρόθεσμα, αλλά δημιουργεί ένα σύνθετο ερωτηματικό για το μέλλον — για το πόσο γρήγορα, πόσο αποτελεσματικά και με ποιο κόστος θα μπορέσει η Ευρώπη να απανθρακοποιήσει τους δύο πιο απαιτητικούς της τομείς.
www.worldenergynews.gr
