Πώς ο αρνητικός εσωτερικός διάλογος και ο “διαλογικός εαυτός” μπορούν να γίνουν εργαλεία προσωπικής ανάπτυξης
Στον σύγχρονο κόσμο της ψυχολογίας, ο «αρνητικός εσωτερικός διάλογος» θεωρείται συχνά ο βασικός υπαίτιος για χαμηλή αυτοεκτίμηση και αυτοσαμποτάζ.
Ωστόσο, οι νέες επιστημονικές προσεγγίσεις δείχνουν πως η εσωτερική αυτή φωνή είναι πολύ πιο σύνθετη και, σε πολλές περιπτώσεις, βαθιά χρήσιμη για την προσωπική ανάπτυξη. Όλοι είμαστε, άλλωστε, οι ιστορίες που αφηγείται ο εσωτερικός μας εαυτός, ιστορίες που ποτέ δεν είναι ανεξάρτητες από αυτά που μας περιβάλλουν.
Μια πρόσφατη μελέτη του 2021 στο Scientific Reports αποκάλυψε ότι η αρνητική αυτοκριτική μπορεί να ενεργοποιήσει μεγαλύτερη προσοχή και να ενισχύσει την απόδοση, όταν χρησιμοποιείται ως εργαλείο αυτοεξέλιξης και όχι αυτοτιμωρίας.
Παράλληλα, η υπερβολικά θετική αυτοομιλία, όσο κι αν ενισχύει την αυτοπεποίθηση, μπορεί να οδηγήσει σε υπερεκτίμηση ικανοτήτων και απώλεια αυτογνωσίας. Το κλειδί βρίσκεται στην ισορροπία.
Αυτή η ισορροπία γίνεται ακόμη πιο ξεκάθαρη μέσα από τη διαλογική θεωρία του εαυτού του ψυχολόγου Hubert Hermans. Σύμφωνα με αυτήν, ο εαυτός μας δεν αποτελεί μία ενιαία φωνή, αλλά ένα δυναμικό σύστημα πολλών εσωτερικών «προσώπων» ή ρόλων; όπως της μητέρας, του αφεντικού, του συντρόφου, του φίλου, που όλοι μαζί διαμορφώνουν τις εσωτερικές μας συνομιλίες. Δεν μιλάμε απλώς στον εαυτό μας. Μιλάμε με έναν ολόκληρο «εσωτερικό κόσμο» φωνών που έχουμε εσωτερικεύσει από την κοινωνία, τις εμπειρίες και τα πρόσωπα της ζωής μας.
Αυτό σημαίνει πως ο αρνητικός εσωτερικός διάλογος δεν είναι πάντα «δικός μας». Συχνά είναι η αντηχηση της αυστηρής φωνής ενός γονιού, των κοινωνικών προτύπων, ενός απαιτητικού περιβάλλοντος ή των προσδοκιών μιας κουλτούρας που επιβάλλει ρόλους. Όπως επισημαίνει η διαλογική προσέγγιση, ο εαυτός μας είναι ένα ζωντανό πεδίο όπου συνυπάρχουν εσωτερικές θέσεις («είμαι δημιουργικός», «είμαι δυναμικός») και εξωτερικές θέσεις («είμαι μητέρα», «είμαι εργαζόμενος», «είμαι φοιτητής»). Όταν αυτές οι θέσεις συγκρούονται, γεννιέται ο ψυχολογικός πόνος.
Για παράδειγμα, ένας έφηβος που αρχίζει να αποδομεί το σώμα του δεν «γεννά» από το πουθενά αυτή τη σκληρή αυτοκριτική. Τη δανείζεται από τα πρότυπα των κοινωνικών δικτύων και από μια αδιάκοπη σύγκριση με εξιδανικευμένες εικόνες που δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα.
Ο αρνητικός εσωτερικός του διάλογος, λοιπόν, δεν είναι αποκλειστικά δικός του είναι και προϊόν της κοινωνίας που έχει εσωτερικεύσει.
Παρά ταύτα, η έρευνα του 2025 σε άτομα με υψηλή ικανότητα διαχείρισης της αυτοκριτικής δείχνει κάτι σημαντικό: όσοι αντέχουν την αρνητική εσωτερική φωνή δεν προσπαθούν να τη φιμώσουν.
Την αναγνωρίζουν ως μία από τις πολλές φωνές του διαλογικού εαυτού τους και ανταποκρίνονται με αυτοσυμπόνια. Αναγνωρίζουν ότι ο «εσωτερικός κριτής» είτε ο Αγχώδης, είτε ο Αποσυνδεδεμένος, είτε ο «Δεν Είμαι Αρκετός», είτε ο Μισητός Εαυτός επιδιώκει συχνά να προστατεύσει, όχι να καταστρέψει.
Η κατανόηση του διαλογικού εαυτού μετατρέπει τον αρνητικό διάλογο σε πολύτιμο χάρτη. Μας επιτρέπει να δούμε ποιες φωνές μας στηρίζουν, ποιες μας περιορίζουν και ποιες χρειάζονται αναπλαισίωση. Έτσι, αντί να πολεμάμε τον εσωτερικό μας μονόλογο, μαθαίνουμε να τον ερμηνεύουμε.
Τελικά, ο εσωτερικός μας κόσμος είναι μια ολόκληρη μικρο-κοινωνία. Και όταν σταματήσουμε να τη φοβόμαστε και αρχίσουμε να την ακούμε, ο αρνητικός εσωτερικός διάλογος δεν αποτελεί πια εμπόδιο γίνεται οδηγός αυτογνωσίας, αλλαγής και ουσιαστικής αυτοβελτίωσης.
www.worldenergynews.gr
