Με την πρώτη ματιά, τα σκουριασμένα ποτάμια που διασχίζουν την Αρκτική μπορεί να φαίνονται απλώς σαν μια οπτική περιέργεια, ένα περίεργο αποτέλεσμα του λιωσίματος των πάγων κάτω από έναν θερμαινόμενο πλανήτη. Αλλά πίσω από αυτή την κοκκινωπή απόχρωση, υπάρχει μια σιωπηλή προειδοποίηση. Οι επιστήμονες λένε ότι αυτό που συμβαίνει στην Αλάσκα και σε άλλες πολικές περιοχές θα μπορούσε σύντομα να προκαλέσει μια αλυσιδωτή αντίδραση ικανή να μεταμορφώσει ολόκληρα οικοσυστήματα, από τη μικροσκοπική ζωή στα ποτάμια μέχρι την παγκόσμια ισορροπία άνθρακα. Και το πιο εκπληκτικό είναι ότι ο ένοχος δεν είναι η ρύπανση ή ένα ατύχημα εξόρυξης: είναι ο ίδιος ο πάγος.
Όταν τα παγωμένα ποτάμια μετατρέπονται σε χημικό αντιδραστήρα
Όταν οι ερευνητές πέταξαν για πρώτη φορά πάνω από τον ποταμό Κουτούκ της Αλάσκας, εντυπωσιάστηκαν από το χρώμα του. Τα κάποτε κρυσταλλικά νερά είχαν πάρει ένα βαθύ πορτοκαλί χρώμα, εκτεινόμενα για μίλια στις πεδιάδες του μόνιμου πάγου. Η ίδια απόχρωση τώρα λερώνει τουλάχιστον 75 άλλα ρέματα στην οροσειρά Μπρουκς. Για χρόνια, υπήρχε η υποψία για κλιματική αλλαγή. Αλλά το ερώτημα παρέμενε: πώς θα μπορούσε το λιώσιμο των πάγων να προκαλέσει σκουριά στα ποτάμια;
Αυτή η απάντηση άρχισε να αναδύεται όταν μια ομάδα από το Πανεπιστήμιο Umeå, στη Σουηδία, δημοσίευσε μια μελέτη στο περιοδικό PNAS, αποκαλύπτοντας ότι το παγωμένο νερό μπορεί να προκαλέσει ισχυρότερες χημικές αντιδράσεις από το υγρό νερό. Καθώς σχηματίζεται πάγος, δημιουργεί μικροσκοπικές τσέπες υγρού νερού μεταξύ των κρυστάλλων, οι οποίοι λειτουργούν ως εξαιρετικά όξινοι μίνι-χημικοί αντιδραστήρες, ικανοί να διαλύσουν μεταλλεύματα σιδήρου ακόμη και στους -30°C. Αυτό που ανακάλυψαν στη συνέχεια οι επιστήμονες ήταν ανησυχητικό. Κάθε κύκλος ψύξης-απόψυξης, τώρα πιο συχνός λόγω της υπερθέρμανσης του πλανήτη, απελευθερώνει σίδηρο, χαλκό και ψευδάργυρο από το έδαφος σε ποτάμια. Όταν αυτά τα μέταλλα έρχονται σε επαφή με τον αέρα, οξειδώνουν και λερώνουν το νερό σκουριασμένο.
Όταν το λιώσιμο του εδάφους μετατρέπει τα ποτάμια σε τοξικά
Ο ποταμός Σάλμον, που περιγράφηκε από τον συγγραφέα John McPhee το 1977 ως «το πιο αγνό, πιο κρυστάλλινο νερό που έχω δει ποτέ», είναι πλέον ένα χημικό κοκτέιλ. Από το 2019, τα νερά του έχουν πάρει αποχρώσεις πορτοκαλί και κίτρινου, που θυμίζουν όξινα απόβλητα εξόρυξης, εκτός από το ότι δεν υπάρχουν ορυχεία κοντά. Οι ερευνητές έχουν εντοπίσει τον πραγματικό ένοχο: το λιώσιμο του μόνιμα παγωμένου εδάφους. Ο οικολόγος Paddy Sullivan του Πανεπιστημίου της Αλάσκας στο Άνκορατζ έχει εντοπίσει περισσότερες από 500 τοποθεσίες όπου όξινο νερό διαφεύγει από το παγωμένο έδαφος, καταστρέφοντας τη βλάστηση πριν φτάσει στις υδάτινες οδούς.
Θυμηθείτε ότι μεταξύ 2022 και 2023, οι μετρήσεις έδειξαν συγκεντρώσεις σιδήρου, χαλκού και νικελίου έως και 37 φορές υψηλότερες από ό,τι πριν από δέκα χρόνια - επίπεδα ικανά να εξαλείψουν τα υδρόβια έντομα, όπως οι μύγες του μάγου και τα πλεκόπτερα, τη βάση της τροφικής αλυσίδας των ψαριών. Χωρίς αυτά, οι πληθυσμοί σολομού άρχισαν να μειώνονται κατακόρυφα. Παρόλο που ο τοπικός ασβεστόλιθος βοηθά στην εξουδετέρωση μέρους της οξύτητας, τα μέταλλα παραμένουν, διαπερνώντας τα ιζήματα και δηλητηριάζοντας αργά τα οικοσυστήματα. Αυτή η ανακάλυψη μας θυμίζει ακόμη και εκείνες τις ραδιενεργές λίμνες στις ΗΠΑ όπου ευδοκιμεί παράξενη ζωή.
Τα πορτοκαλί ποτάμια της Αρκτικής είναι μόνο η αρχή της αλλαγής
Με την πρώτη ματιά, τα σκουριασμένα ποτάμια μπορεί να φαίνονται σαν μια τοπική περιέργεια, αλλά ο αντίκτυπός τους επεκτείνεται σε:
-Ο κύκλος του άνθρακα σε κίνδυνο: Το μόνιμα παγωμένο έδαφος φιλοξενεί 1,5 τρισεκατομμύρια τόνους άνθρακα. Καθώς αυτά τα στρώματα αποψύχονται και οξειδώνονται, μπορούν να απελευθερώσουν τεράστιους όγκους CO₂ και μεθανίου, εντείνοντας περαιτέρω την υπερθέρμανση του πλανήτη, την ίδια τη διαδικασία που ξεκίνησε το πρόβλημα.
-Μια ορατή προειδοποίηση: Για την επιστήμονα Rose Cory του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν, αυτό το φαινόμενο είναι «ένα ορατό σύμπτωμα μιας αόρατης χημείας». Με τα λόγια της: «Αυτό που βλέπουμε είναι η χημική αφύπνιση παγωμένων τοπίων που έχουν παραμείνει σταθερά για χιλιάδες χρόνια».
Τι φέρνει το μέλλον;
Αν τα πορτοκαλί ποτάμια είναι το πρώτο σημάδι, αυτό που ακολουθεί θα μπορούσε να επαναπροσδιορίσει το κλιματικό σύστημα του πλανήτη, και μάλιστα πιο γρήγορα από ό,τι φανταζόταν κανείς. Αυτό που ξεκίνησε ως μια αισθητική ανωμαλία έχει γίνει ένας πλανητικός συναγερμός, δείχνοντας πόσο εύθραυστα είναι τα παγωμένα οικοσυστήματα απέναντι στην ανθρώπινη θερμότητα. Δεν είναι περίεργο που ένα παράξενο ροζ χιόνι που εντοπίστηκε στην Αμερική τώρα γίνεται πορτοκαλί.
www.worldenergynews.gr
